Tom Bevers

De vier grootste stadions in Europa ? Camp Nou in Barcelona, Wembley in Londen, Croke Park in Dublin en Twickenham in Londen. Als u die twee eerste wel en die twee laatste niet kent, dan bent u wellicht een voetbalfan. Over de vraag of er in Croke Park iets anders dan Gaelic football en hurling mocht worden gespeeld, is jaren gediscussieerd, maar ondertussen vonden er toch voetbalwedstrijden plaats. In Twickenham rolde de bal nog nooit. Hobbelen en stuiteren deed hij wel, en hij belandde er al bijzonder vaak tussen de palen. En achter de lijn, wat voor nog grotere vreugde zorgt.

Op de heilige rugbygrond van Twickenham werd zaterdag in het kader van het WK Rugby Frankrijk-Italië gespeeld. Mijn broer had een jaar of zo geleden het fantastische idee om daar kaarten voor te bestellen, en dus zaten we met 76.230 anderen in het stadion. Met uiteraard een pak Fransen die het thuisvoordeel over het kanaal hadden meegebracht om “Les Bleus” (in het rood spelend) aan te moedigen. Het Italiaanse “pack” was een maatje te klein, en met 32-10 werden de Azzurri opzijgezet. Drie uur nadat het grote Zuid-Afrika voor de bijl was gegaan tegen Japan, dat nog nooit een WK-wedstrijd had gewonnen. De schrik bij de Fransen voor de altijd stugge Italianen zal er dus toch wel ingezeten hebben.

In de metro, onderweg naar het stadion, zetten de Franse supporters alvast de Marseillaise in. Er zaten ook enkele Italianen in het rijtuig, en dus werd er besloten dat ook het Italiaanse volkslied moest worden gezongen. Wat de Fransen (!) dan ook prompt deden. Het blijft een aangename ervaring om in een rugbystadion supporters uitgedost als Asterix en supporters uitgerust als Romeinse legionairs naast elkaar voor dezelfde mooie acties te zien applaudiseren.

’s Anderendaags trokken we naar die andere heilige grond. Zelfs in Wembley moesten de voetbaldoelen wijken voor de ovalen bal. Ter gelegenheid van Argentinië-Nieuw-Zeeland braken we met 89.017 anderen het wereldrecord “toeschouwers voor een rugbywedstrijd”. Al bleek de sfeer in het stadion vooral van de Argentijnen te moeten komen, en die waren nu eenmaal met iets minder dan de Fransen de dag voordien. Die Fransen waren zelfs redelijk massaal in Londen blijven hangen, zodat de Marseillaise zelfs in Wembley nog weerklonk !

Argentinië bleek erg goed mee te kunnen met de regerende wereldkampioen, en bij de rust keken de All Blacks tegen een achterstand aan. Vooral in de scrum bleken de Argentijnen sterker, maar uiteindelijk moesten ze met 26-16 de duimen leggen tegen de superieure balbehandeling van de Nieuw-Zeelanders.

Ik besloot een heerlijk rugbyweekendje Londen zowaar met een maandagochtendvlucht naar het idyllische Luxemburg. Om daar anderhalve dag lang een vergadering voor te zitten. Me tussen de discussies over de “economic governance” van de Europese Unie afvragend hoe dit prachtig gestarte WK zou verder gaan. Komt Zuid-Afrika de klap te boven, kan Frankrijk een tandje bijsteken, kan Nieuw-Zeeland de positie van intrinsiek sterkste team vertalen in ultiem succes, hoe sterk is Australië, wat doet thuisland Engeland of zijn het de buren uit Wales of Ierland die met de “Web Ellis Cup” naar huis zullen gaan ? We zullen het de komende weken zien. Jammer genoeg vanuit de zetel en niet meer live in Twickenham of Wembley !

Laat ik maar even een uitzondering op mijn eigen (losse) zelfcensuurregels maken. Omdat het maar moeilijk zwijgen is bij beelden van vluchtelingen die te voet door Europa trekken, die kamperen in Brusselse parken, waarvan de kinderen aanspoelen op Turkse stranden. Iemand op Twitter citeerde bij die laatste foto Neil Young : “That’s one more kid that’ll never go to school, never get to fall in love, never get to be cool.” Zo triest.

Wij zijn de “Free World” uit datzelfde lied. Dat brengt onvermijdelijk een verantwoordelijkheid mee. En neen, we kunnen niet iedereen opnemen in ons sociaal systeem – dat zou het systeem zelf finaal onderuit halen. We kunnen wellicht meer van onze welvaart delen, maar die welvaart zelf onderuit halen is ongetwijfeld niet de juiste weg daartoe. Een samenleving en een territorium hebben een beperkte draagkracht. Dus zijn sommige mensen welkom, anderen óók voor even, maar niet voor lange tijd (en wie slechte bedoelingen heeft is uiteraard niet welkom, laat dat duidelijk zijn). Open grenzen zijn niet haalbaar, niet wenselijk, niet verstandig. Gesloten grenzen zijn even onzinnig.

Dat betekent dat er een zekere selectiviteit moet zijn. Uitdrukkelijk welkom zijn mensen die in hun land moeten vrezen voor hun leven, omdat dat land in tegenstelling tot het onze duidelijk niet tot de “Free World” behoort. Dat is een basisregel van menselijkheid, en daarom in internationale verdragen vastgelegd. Neen, dat is niet altijd een eenduidig criterium. Waarom vlucht iemand ? Tja, waarom scheiden mensen van hun partner ? Dat zal zo goed als altijd om een combinatie van redenen zijn. Waarvan er één doorweegt.

Leven in Syrië is géén leven, wie daar wegtrekt doet dat terecht. Waar moeten die mensen heen ? Ik ben het uitgesproken oneens met zij die vinden dat de buurlanden of de Arabische Golfstaten (vaak al even onvrij, zij het dan niet even onveilig) hen maar moeten opvangen. Wie vlucht voor de Islamitische Staat moet de mogelijkheid hebben om niet naar een sharialand als Saoedi-Arabië te willen gaan, maar naar één waar de overheid géén mensen onthoofdt. Turkije ? Nogal wat Syriërs trekken daar naartoe, en dat lijkt mee een redelijke keuze. Maar ook dat land heeft een beperkte draagkracht en mag -in het belang van de stabiliteit in de regio en in de EU- niet onnodig (verder) ontwricht worden.

Dat een aantal Syrische vluchtelingen voor de EU kiezen is dus legitiem. En ja, wellicht spelen daar óók economische redenen in mee. Ik wil liever geen auto, maar als ik morgen verplicht wordt om er één te kopen, dan ga ik natuurlijk milieu-overwegingen laten meespelen in de keuze. En ook de kostprijs, tiens. Ben ik dan een “economische vluchteling” uit het autoloze bestaan ? Ja. Maar voor welk percentage is erg moeilijk te bepalen. En wie uit Syrië vlucht, is bijna per definitie óók een politieke vluchteling. Wellicht zo goed als altijd in de eerste plaats. Al kan je daar even goed geen percentage op plakken.

De regel dat binnen de EU het land van aankomst hen dan maar moet opvangen was ongetwijfeld ooit zinvol, maar was bedoeld om herhaalde aanvragen en willekeurige keuzes voor bepaalde landen tegen te gaan. In deze omstandigheden heeft het geen zin – met de beste wil van de wereld (of net niet), maar Griekenland, Italië en Hongarije kunnen of mogen die verantwoordelijkheid niet alleen nemen. Binnen de EU moeten er afspraken komen om al wie hier aankomt te verdelen naar draagkracht, en vervolgens de procedures zo te harmoniseren dat het voor de vluchtelingen geen verschil maakt of ze in Litouwen of Portugal terechtkomen. Dat spreekt voor zich. Het is even logisch als de spreidingsplannen binnen België, die maken dat elke gemeente een stuk verantwoordelijkheid moet opnemen.

Maar het ontbreken van dit soort Europese afspraken, het niet-naleven van de voorbijgestreefde regels en de onwil van sommige landen (die zich daarvoor moeten schamen) ontslaan vooralsnog géén vrij land van de morele plicht om te doen wat het kan.

Minstens één EU-Lidstaat heeft dat goed begrepen. Het is ironisch dat zij die vaak het “Duitse model” bestrijden het nu bejubelen, en omgekeerd. Zelf ben ik misschien iets coherenter, maar los daarvan vind ik dat Duitsland (en misschien wel alléén Duitsland) het bij het rechte eind heeft. Willkommen.

Joegoslavië. Ik ben er nooit geweest. Een tiental jaren geleden kwam ik in Kroatië. Wat later ook in Bosnië en Slovenië – een prachtig land waar ik ondertussen meermaals heb verbleven. Deze vakantie ben ik opnieuw naar Joegoslavië getrokken. Maar het land bestaat al lang niet meer. Ik deed Kroatië, Bosnië, Montenegro en als je de luchthavens meerekent ook Slovenië en Servië aan. Alleen Macedonië (FYROM) en Kosovo bleven achterwege.

Met name in Bosnië zijn de sporen van de oorlog, ondertussen twintig jaar geleden, nog erg vers. De gebouwen in Sarajevo tonen nog de kogelgaten – en dat zijn de gebouwen die overeind staan. Ik bezocht de tunnel onder de luchthaven die de levenslijn was van de belegerde stad. Maar ook in de geesten is de oorlog nog lang niet voorbij. Een stuk meer dan in Slovenië (dat tien dagen vocht, maar daar toch van onder de indruk blijft) en Kroatië (dat na drie jaar strijd eigenlijk alles bereikte wat het beoogde).

Al raakt niets ook maar echt vergeten, in de Balkan. Voor mij veelzeggend was de toelichting van een gids bij die oorlog. Hij begon zijn verhaal met de aankomst van de Slaven in de Balkan, om dan via het Ottomaanse Rijk, de Venetianen, de Hongaren en de Oostenrijkers bij Tito uit te komen. Onderweg uiteraard stilstaand bij de moord op aartshertog Frans Ferdinand die een eeuw geleden de Groote Oorlog (zoals wij hem hier noemen) op gang bracht. Het gaf me meteen te denken : zou er hier één gids zijn die het verhaal van de Tweede Wereldoorlog begint bij de komst van de Franken en vervolgens de opsplitsing van het rijk van Karel De Grote ? Nochtans : zonder die opsplitsing geen Frankrijk en Duitsland…

Overigens heb ik ook aangevoeld dat het toch ook wel bestond, Joegoslavië. De pogingen om te doen alsof de taal die Serviërs en Kroaten spreken verschilt is bijna potsierlijk – zelfs ik kan horen dat Brugge en Antwerpen taalkundig meer verschillen dan Split en Belgrado. En de Serviërs hebben al lang door dat het Cyrillisch alfabet hanteren de zaak vooral moeilijker maakt. De overblijvende waardering voor Tito is zeker niet unaniem, maar wel reëel. De vriendschapsbanden, het onderlinge begrip en zelfs de solidariteit over de nieuwe landsgrenzen heen zijn dat ook. Het was dan ook een wat bijzonder communistisch land, Joegoslavië. Net iets menselijker en leefbaarder dan de andere. Alle Oostbloklanden hadden nep-cola. In Joegoslavië kwam de Cockta nadien gewoon terug op de markt. Wegens… lekker. Neen, Joegoslavië komt niet meer terug. Er zijn uiteraard diepe wonden geslagen – en die kwamen bovenop al bestaande even diepe wonden. Maar helemaal verdwijnen gaat Joegoslavië ook nog niet zo direct.

Tenslotte : Sarajevo is een prachtige stad, waar vooral de religieuze mix erg boeit. Mostar (de brug dus) is de omweg waard. Split is uniek, omdat het oude paleis van de Romeinse keizer Diocletianus echt de levende kern van de stad is geworden. Plitvice is een natuurpark dat echt wel enig is in zijn soort. De Kroatische eilanden zijn de moeite zeer waard (het groene Mljet voorop wat mij betreft). Dubrovnik moet je gezien hebben, en waarom ik tot voor enkele weken niet van Kotor in Montenegro had gehoord begrijp ik niet zo goed. Wie dus een reisbestemming zoekt met zon en zee, natuur en cultuur…

Juli is ook altijd een beetje januari. Neen, dan heb ik het niet over het weer. We kunnen er wel eens over klagen, maar de kans op sneeuw valt al bij al goed mee. Maar 1 juli is de start van de tweede helft van het jaar. Voor mij betekent dat bijvoorbeeld dat het voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie wijzigt. In de volgorde waarin de landen aan de beurt komen zit een echo van het alfabet, en zo belanden we na Letland bij Luxemburg. Een groot geografisch verschil, en ook cultuur en politiek best een grote sprong, al heeft Duitsland beide landen erg diep beïnvloed.

Dit najaar zal ik dus regelmatig de LST naar Luxemburg mogen nemen. De LST ? Wel ja, de LageSnelheidsTrein. Die over het traject van Brussel-Zuid tot in de Groothertogelijke hoofdstad drie uur en zeventien doet. Op die tijd kan je vanuit hetzelfde station over en weer naar Parijs ! Ik heb nooit begrepen waarom niet in deze lijn wordt geïnvesteerd, om zo Luxemburg en meteen ook Straatsburg dichterbij te brengen. Volgens mij zou de kostprijs alleen al via de efficiëntiewinst voor de Europese instellingen die in Brussel, Luxemburg en Straatsburg zijn gevestigd worden terugverdiend. Naar verluidt ligt de knoop bij de NMBS. Niet zo verrassend natuurlijk…

Al geef ik toe dat de lange reis ook wel een beetje aan de charme van Luxemburg bijdraagt. Elk Ardeens stationnetje brengt je stapvoets dichter bij het doel. De stad die je bereikt ademt een unieke combinatie van authentieke charme en economische (vooral financiële) bedrijvigheid uit. Eigenlijk kom ik er dus wel graag. Maar goed ook, want in mijn agenda staan voor de volgende maanden nog minstens zes trips naar het op één na kleinste EU-land. Dat kost me een volle werkweek aan treinreizen alleen. Tijd om een paar goede (e-)boeken te zoeken !

De Europese politiek is natuurlijk bijzonder boeiend dezer dagen, maar ook over de oceaan zijn het interessante tijden. Het Hooggerechtshof besliste om in de gehele VS wetten te verbieden die het huwelijk van mensen van hetzelfde geslacht onmogelijk maakte. Daarmee volgt de invloedrijkste democratie in deze wereld na 12 jaar het voorbeeld van ons land. Zoals zo vaak in de Amerikaanse geschiedenis kwam het aan het “Supreme Court” toe om de knoop door te hakken. Ik heb hier al wel eens geschreven dat ik dat “SCOTUS” een boeiende instelling vind. Bijvoorbeeld omwille van de “dissents” : de rechters die het niet met het meerderheidsbesluit eens zijn (en in dit geval was het oordeel 5-4) kunnen hun tegenwerpingen aan het vonnis toevoegen. Dat leidt tot juridische maar soms ook taalkundige spitsvondigheden : hoe zo beleefd mogelijk uitleggen dat de ander nonsens uitkraamt ? Overigens hield het Hooggerechtshof ook de ziekteverzekeringswet die in het algemeen de naam “Obamacare” genoemd wordt overeind, een grote overwinning voor Obama. Dat twee van de zes rechters die dat besluit mee steunden door een Republikeins president werden benoemd, toont overigens aan dat het Hof minder partijpolitiek functioneert dat al te voortvarende commentatoren wel eens doen uitschijnen.

Over partijpolitiek gesproken… De schietpartij in Charleston leidt tot een boeiende discussie over de plaats van de vlag van de voormalige Confederatie zoals die tijdens de Burgeroorlog werd gebruikt (eigenlijk de “battle flag”, de officiële staatsvlag die destijds door de afgescheurde delen van de V.S. werd gehanteerd is een stuk minder omstreden). Voor velen is die vlag een teken van rassenhaat, en moet ze dus van openbare plaatsen worden verwijderd. In South-Carolina, de staat waar Charleston deel van uitmaakt, wappert ze sinds een aantal jaren niet meer letterlijk van de staatsgebouwen, maar er staat er wel één op het domein van het staatsparlement, naast een oorlogsmonument voor de Confederale gesneuvelden. Voor anderen gaat het om een historische vlag, die vooral de cultuur van het zuiden van de V.S. en de herinnering aan degenen die in de burgeroorlog vielen moet oproepen.

Of hoe vlaggen altijd verschillende interpretaties en emoties oproepen. Die bovendien aan wijzigingen onderhevig zijn. Vlaggen worden vereerd en verbrand. De Belgische driekleur is voor sommigen de vlag van hun vaderland, voor anderen het symbool van alles wat fout loopt in datzelfde land (dat ze dan wellicht niet hun vaderland zullen noemen), voor nog anderen is het de supportersvlag van een -vooral in vrienschappelijke wedstrijden succesvolle- voetbalploeg. De Vlaamse Leeuwenvlag roept een al even rijk spectrum aan beelden op. De vlag van de voormalige DDR staat voor sommigen voor de communistische repressie in dat land, voor anderen is het een pure uiting van “Ostalgie”. En zo kan ik nog lang doorgaan. Ik vind het terecht dat nu vanuit verschillende hoeken wordt opgeroepen om de battle flag naar het museum te verwijzen – maar kan me niet inbeelden dat al wie de “General Lee” in “The Dukes of Hazard” een mooie auto vond daar ook racistische connotaties aan verbond. Of hoe een vlag zo goed als altijd twee kanten heeft. Zoals zoveel in het leven, maar dan in gecondenseerde vorm.

Het Charlestondrama levert nog opmerkelijke beelden op. De preek (want dat was het) van president Obama op de begrafenis van één van de slachtoffers is om allerlei redenen het bekijken waard. Om vast te stellen dat geen Europees politicus die het in het hoofd zou halen om dit soort zeer religieuze speech te houden – of om te beginnen zingen in een toespraak. Er zijn wellicht ook weinig Europeanen die het zich zouden kunnen voorstellen dat er op een begrafenisplechtigheid überhaupt zo zou worden gesproken. Maar de preek is vooral interessant om te beseffen wat voor begenadigd spreker Obama is, en hoe zeer alle presidentskandidaten voor 2016 van geluk mogen spreken dat hij niet mag meedoen.

Ergerlijk, anders, achterlijk, dynamisch, racistisch, vooruitstrevend, onbegrijpelijk, herkenbaar… maar vooral altijd interessant. In drie letters : USA.