Tom Bevers

Toen ik hier over de komst van Annemie Van Loon in de OCMW-raad schreef, wist ik dat al dat er nog een tweede vervanging op til was. Die was toen zelfs al bijna rond. Dat het er uiteindelijk drie zouden worden, was toen nog niet te voorzien. Jammer genoeg het gevolg van niet zo fijne omstandigheden.

Het levert ons wel een verrassende maar erg boeiende OCMW-fractie op. Naast Jasper en Annemie zijn sinds gisteren Liesbeth Denissen en Paul De Corte OCMW-raadslid.

Om met Paul te beginnen… Ik herinner me nog altijd dat hij hier naar mij thuis kwam, in 2001, op de dag dat mijn ouders naar Hoek aan het verhuizen waren. Hij meldde dat hij zijn OCMW-mandaat niet zou verlengen en vroeg aan mij om het over te nemen. Dat was niet helemaal een verrassing, maar toch ook niet helemaal voorzien. Ik heb vervolgens vijf jaar lang erg graag in de OCMW-raad gezeten, en ben daar Paul dankbaar voor gebleven. Al had hij het zeker even goed gedaan, zoals hij in de zes jaar voordien al had bewezen. Als enige raadslid -dat was ik ook- maar in de meerderheid, niet altijd even gemakkelijk. En nu komt hij zowaar terug. Voor hoe lang weten we nog niet, maar we weten wel dat hij dat opnieuw degelijk en enthousiast gaat doen. En het OCMW is dan wel veranderd in die tussentijd “plus ça change, plus ça reste la même chose”, zoals men aan de andere kant van de taalgrens zegt. Het doel is nog altijd hetzelfde gebleven.

Dat doel is ook wat Liesbeth naar de OCMW-raad drijft. Een sociaal beleid op maat van de Essenaren die het niet altijd zo gemakkelijk hebben. Een inspiratie die ook haar schoonvader, wijlen Jos Van Loon, naar het OCMW dreef dat hij (veel te kort) mocht voorzitten. Ik ben ervan overtuigd dat zij dat even goed gaat doen.

Veel succes, Liesbeth en Paul. En zoals dat telkens gaat als er iemand de OCMW-raad namens N-VA/PLE vervoegt, ben ik ook alweer een tikje jaloers.

Het was vanavond gemeenteraad. Door omstandigheden zit ik nu alweer terug in de trein naar Brussel. Ik zou mijn reistijd kunnen gebruiken om commentaar te geven over de (ontstellende) antwoorden op mijn vragen over de activeringsheffing. Maar die kans krijg ik nog wel. Ik zou er ook fijntjes op kunnen wijzen dat we voor een te laat ingediende vraag van sp.a om een mandaat aan te passen gewoon de hoogdringendheid mee hebben goedgekeurd. We hadden die ook kunnen weigeren (en dan was het niet doorgegaan), zoals sp.a deed toen wij eens te laat waren. Maar dat ga ik ook niet doen.

Ik ga gewoon de burgemeester feliciteren. Zijn antwoord op de vragen van de ongeruste bewoners van Heikant over de komst van vier asielzoekers naar het woonhuis van het Paviljoen was gewoon goed. De juiste toon vinden was in niet eenvoudig, en soms werd de vaste grond onder zijn voeten even glibberig, maar hij bleef het evenwicht bewaren. En zijn boodschap, dat Essen 30 tot 40 asielzoekers echt wel aankan, en dat elke mens als persoon moet worden benaderd, was terecht. Ook de verwijzingen naar de vluchtelingen uit Essen in Wereldoorlog I en naar Essen-Oldenburg heb ik gewaardeerd. Goed werk.

Ik ken je al lang. Ik weet nog hoe de resten van wat een zeer indrukwekkende oude boom moet zijn geweest, enkele sokkels van wellicht mooie beelden, een altijd troebele en meestal stinkende gracht en een verwaarloosd monument je omzoomden. Maar jij, je was een prachtig speelterrein. Een mooi grasveld, altijd groen, en in de herfst vol nootjes en kastanjes.

En toen werd er beleid gemaakt. De oude boomstronk verdween. De lege sokkels ook. Uit de voor de zoveelste keer vergane glorie kwam opnieuw een mooie Oude Pastorij tevoorschijn. En de gracht, die werd opgekuist. Het slib, dat kreeg jij te verwerken. Wie dat bedacht heeft, decennia geleden, vraag ik me nog steeds af. Met jou is het nadien nooit echt meer goed gekomen.

Oh, je toekomst zag er goed uit. Telkens opnieuw. Je zou een wandelpark worden. Een beeldentuin. Een terrein voor evenementen. De schutterspaal zou weggehaald worden. Via de Magerbeek zou er terug stromend water in de gracht komen. Dertig jaar geleden. Twintig jaar geleden. Tien jaar geleden.

Al die tijd bleef je gewoon waar je best in was. Een speelterrein. Na elke mislukte heraanleg bleek je toch vooral geschikt voor Chinese Voetbal. En Dikke Bertha. De aangebrachte verbeteringen aan het grasveld, de wandelpaden die werden geplaats, ze werden vakkundig door vrachtwagenwielen of aanhangwagens omgewoeld. Meestal met het logo “gemeente Essen” goed zichtbaar. Vaak heb ik ze mee verwelkomd, die vrachtwagens, mee leeg geladen. Maar altijd met een dubbel gevoel. Want jij zag af.

Toegegeven, de laatste keer dat je werd opgeknapt ging het wat beter. De afwatering blijkt niet zo rampzalig als voordien. Ik hoorde gisteren op de “Open MINA-raad” dat er ook geen gemeentelijke vrachtwagens meer op het terrein komen (’t Zal wel, denk ik dan, ik heb het al zo vaak gehoord – maar misschien menen ze het nu wel). En de plannen komen terug boven. Een beeldentuin. Zitbanken voor de wandelaars. Afscherming voor de waardevolle bomen. Er zullen evenementen blijven – want een beter terrein hebben we daar nu eenmaal niet voor in Essen. De Magerbeek wordt omgelegd, natuurlijk. En de schutterspaal ? Die gaat alweer weg. Als er een alternatief wordt gevonden. De eendenplaag –de belangrijkste reden waarom de jeugdbewegingen in de buurt de Vest als een pest beschouwen, in plaats van als een verrijking voor de omgeving waar ze mee zorg voor moeten dragen– wordt aangepaakt.

Het klinkt allemaal goed. Ik verbaasde me er gisteren over dat er nog auto’s (of vrachtwagens) op het terrein zullen worden toegelaten. Ik zie echt niet in waarvoor dat nodig is. Laden en lossen kan toch ook in Essendonk ? Dat is wat verder gaan – en dan ? Het gaat over enkele tientallen meters.

En jij, oh dierbaar grasveld ? Wat denk jij ervan ? Ik ben ervan overtuigd dat jij vooral hoopt dat je de rol mag blijven spelen waar je het best in bent. Die van groot, mooi, open, groen speelterrein. Wat er de rest van de tijd gebeurt, vind je niet zo belangrijk. Wandelen tussen de beelden of wipschieten ? Het mag. Maar op zaterdag en zondag, in juli en augustus, dan ben je het mooiste veld voor Dikke Bertha in heel Vlaanderen. En dat wil je vooral blijven.

Zoals het een grasveld betaamt, zwijg je natuurlijk. Maar voor één keer wil ik toch jouw mening laten horen. Je hebt verdorie genoeg afgezien, al die jaren.

Vorig jaar voerde de gemeenteraad een activeringsheffing in, een belasting op onbebouwde bouwgronden. Ik heb toen het verwachte effect van die maatregel eens uitgerekend. Ik kwam uit op een bijkomend aanbod van één extra bouwgrond… per eeuw. De belasting kwam er toch, maar het schepencollege geloofde er zelf ook niet rotsvast in. Want pas na meer dan een jaar werd aan de inning begonnen. En toen werd het pas écht interessant…

Heel wat gronden hebben namelijk meer dan één eigenaar. Al die eigenaars zijn hoofdelijk aansprakelijk voor de hele belasting. Dat betekent dat ze elk kunnen aangesproken worden om de volle pot te betalen. Hoe ze dat onderling moeten verdelen, ligt niet vast. Dat is niet de zorg van het gemeentebestuur.

Maar… ze kunnen wel elk individueel een vrijstelling krijgen. Zo is één bouwgrond per kind vrijgesteld. En wie naast een onbebouwde grond woont wordt voor dat stuk (in principe) ook vrijgesteld.

Een eenvoudig voorbeeldje : vier zussen hebben samen drie bouwgronden geërfd. De oudste zus heeft drie kinderen, de volgende twee, de derde één en de vierde heeft geen kinderen. Samen zes kinderen, maar… ze moeten voor alle drie de gronden toch betalen. Want de oudste zus heeft dan wel een vrijstelling voor alle drie de gronden, de drie andere hebben die niet. En ze zijn allemaal hoofdelijk gehouden tot het betalen van de héle belasting. Ze moeten dat onderling maar verdelen – en ze mogen kiezen voor welke grond ze een vrijstelling vragen, om op die manier een zo groot mogelijk deel van de rekening bij een ander te laten belanden. Als er nog eentje van hen naast één van de percelen woont, dan wordt het helemaal interessant. Afhankelijk van de strategie van de ene, verandert dan de optimale strategie voor de andere. Waarbij het Nash-evenwicht (de waarschijnlijke speltheoretische uitkomst) niet noodzakelijk de uitkomst is waarbij het minste belastingen moet worden betaald.

Leuk voor economisten (dit is veruit het interessantste dossier op dat vlak in mijn carrière als raadslid) maar niet erg goed voor de familierelaties. Zeker niet als je weet dat het gemeentebestuur niet alle zussen uit het voorbeeld heeft aangeschreven, maar enkel de oudste zus. Die dus de anderen maar op de hoogte moest brengen. Waar ze zelf geen belang bij heeft.

Om de complexiteit nog wat te verhogen (dat kan) zijn er ook vrijstellingen die niet naar de aanvrager maar naar het stuk grond verwijzen. Alleen zijn er enkele daarvan in het reglement erg knullig omschreven.

Kafka leeft en resideert aan het Heuvelplein. Maar waar ik een jaar of vier geleden nog veronderstelde dat hij daar bij de administratie werkzaam was, blijkt hij het ondertussen tot collegelid te hebben gebracht…

“Het rapport van uw burgemeester” : met deze titel of een variant worden in de pers de artikels aangekondigd die een balans opmaken in de aanloop naar de verkiezingen of bij wijze van halftijdse evaluatie. En zelfs wanneer de titel, zoals in de recente reeks van Het Nieuwsblad, “Gemeenterapport” is, wordt het in belangrijke mate gepersonaliseerd.

Het is in de Vlaamse gemeentepolitiek wellicht altijd zo geweest dat de burgemeester gezien wordt als de verpersoonlijking van het gemeentebeleid, maar ik heb de indruk dat de media dat beeld steeds verder versterken.

Terwijl de realiteit wellicht in de andere richting evolueert : vroeger was alleen de burgemeester min of meer professioneel met de gemeentepolitiek bezig, en was hij (altijd “hij”) ook echt de baas. Tegenwoordig is elk zichzelf respecterend schepen minstens halftijds met dat mandaat bezig. Het versnipperde politieke landschap maakt verder dat een burgemeester lang niet altijd een duidelijke meerderheid van de bevolking achter zich heeft. De kandidaat van een coalitiepartij die toevallig net groter is dan de andere partijen waarmee een meerderheid wordt gevormd, kan vaak de sjerp omgorden zonder veel persoonlijk mandaat. Het hoeft zelfs niet om de lijsttrekker of de persoon met de meeste stemmen te gaan : bij de verkiezingen van 2006 was Gaston in Essen geen van beide. En tenslotte geeft het Gemeentedecreet ook maar weinig persoonlijke bevoegdheden aan de burgemeester : de focus ligt op het schepencollege als geheel. En de voormalige exclusieve bevoegdheden, zoals die over de politie, moeten meer en meer gedeeld worden (toegegeven, in de praktijk vooral met andere burgemeesters).

Ik zie diezelfde verpersoonlijking minder op andere bestuursniveaus. De premier of minister-president domineren de beeldvorming over de regering heel wat minder, om het meest sprekende voorbeeld te geven. Toch denk ik dat ze in de praktijk minstens even sterk wegen op “hun” regeringen dan veel burgemeesters op hun college.

De beeldvorming is eigenlijk op maat gesneden van een ander kiessysteem. Eén waarbij de burgemeester rechtstreeks verkozen wordt, zelf schepenen benoemt en een meerderheid voor het beleid moet zoeken in de gemeenteraad. Daarop kan hij of zij dan inderdaad persoonlijk worden afgerekend. Ons systeem werkt vooralsnog anders, en ik hoor maar weinig pleidooien om het te veranderen. Maar vaak wordt het onjuist voorgesteld, ook door wie beter zou kunnen of moeten weten.

Dat komt schepenen die minder goed presteren goed uit, want die kunnen zich achter de burgemeester verstoppen. Anderzijds wordt het voor schepenen die wél goed werk leveren moeilijk om uit de schaduw te treden, wat vooral voor kleinere coalitiepartners lastig kan zijn.

Ook de oppositie wordt soms vooral in de rol van “tegenstander van de burgemeester” gedwongen. “Ja maar, hij doet toch zijn best en hij kan ook niet overal tegelijk zijn”, horen we dan wel eens – bijvoorbeeld als reactie op kritiek op het bouw- en woonbeleid. Waarheden als een koe, natuurlijk, maar de kritiek gaat niet over de persoon van de burgemeester, en behelst het hele beleid dat door de meerderheidscoalitie wordt aangestuurd. Dat we een sterk meerderheidssysteem hebben, waarbij oppositievoeren een nauwelijks veredelde hobby is, maakt het bovendien niet zo evident om er een “schaduwburgemeester” op na te houden, terwijl die verwachting soms wel wordt gewekt.

Het “rapport” van onze burgemeester blijkt niet zo goed. Natuurlijk ben ik het met die beoordeling eens. Maar mijn eigen oordeel is wellicht op een andere analyse gebaseerd als die van de meesten die op de krantenenquête antwoordden. En misschien ligt dat wel aan de context waarin de vraag wordt gesteld.

Zaal Beekdal, ongeveer 20 jaar geleden.

Het was één van de eerste politieke discussies waarin ik betrokken was. Ik was nog niet zolang voorzitter van de Essense VU. We hadden een overleg met de plaatselijke CVP, waarmee we een coalitie vormden. Het ging over de serviceflats in aanbouw. Aan welke prijs gingen die verhuurd worden ? Aan kostprijs, was mijn mening. Ruim beneden de kostprijs, was het CVP-standpunt. Ik vond het toen al de negatie van sociaal beleid om sociale voorzieningen te subsidiëren voor mensen die dat niet nodig hebben (zeker buiten het systeem van de sociale zekerheid om). En voor wie wel steun nodig heeft, bood en biedt het OCMW een prima uitweg.

Maar de lage prijszetting moest en zou doorgaan, waarbij het nauwelijks verholen doel van de CD&V-voorlopers was om de socialisten de wind uit de zeilen te halen. Of dat gewerkt heeft, betwijfel ik, maar dat deel van de analyse was alvast correct, want later zou de sp.a de grote verdediger van de serviceflatsubsidiëring worden.

En zo bouwde OCMW Essen flats, die sindsdien jaarlijks een stevig verlies betekenen voor de gemeentebegroting. Een verlies dat ook gebruikt wordt om de investeerders van (toen) Serviceflats Invest te betalen, een door de overheid mee opgezet vehikel dat zichzelf in de overeenkomst verzekerde tégen de overheid. In het contract met het OCMW werd namelijk opgenomen dat ze toekomstige belastingverhogingen aan het OCMW mochten doorrekenen.

Essen bouwde nog een tweede reeks flats, ook verhuurd aan een te lage prijs, maar langzaam begon het ook bij CD&V te dagen dat het prijsbeleid een molensteen om de hals was. Maar dan wel één die verwachtingen had gewekt : wie goedkoop huurt van een overheid gaat er uiteraard vanuit dat die overheid niet zomaar de prijs gaat verhogen. Zeker niet in een situatie waarbij de gebruiker in sterke mate afhankelijk is van de voorziening. Een betrouwbare overheid verhoogt de prijs van medicijnen niet tijdens de behandeling. Ze verlaagt subsidies op zonnepanelen niet wanneer die al op het dak liggen. Ze verhoogt geen prijzen voor mensen die al in serviceflats wonen. Slecht beleid heeft consequenties, vaak nog vele jaren nadien. Berouw komt na de zonde.

Dat geldt ook voor de toen afgesloten overeenkomst met de investeerders. Die worden nu met een belastingverhoging geconfronteerd – voor de tweede keer in enkele jaren tijd. Net zoals een paar jaar geleden besloten ze vervolgens niet dat het terecht is dat vermogen wat meer wordt belast. Neen, ze willen die belasting op basis van het contract doorrekenen aan de bewoners van het OCMW.

Als het OCMW echt wil, denk ik dat ze die clausule voor de rechtbank kan laten vernietigen (ze is er immers op gericht om het overheidsbeleid te dwarsbomen, zoals het doorrekenen van verkeersboetes dat ook zou zijn). Maar dat doet het OCMW niet. Het gaat ook niet op de blaren zitten die het over heeft gehouden aan de combinatie van een slechte overeenkomst en een verkeerde prijszetting. Het grijpt de belastingverhoging aan om zogezegd te proberen de prijszetting te corrigeren.

De boodschap aan de bewoners is dubbel :
1. Alle redenen zijn goed om de prijs te verhogen, als we er morgen een andere vinden dan gaan we dat ook doen, tot de historische vergissing die we 20 jaar geleden hebben gemaakt is rechtgezet. Dat we daardoor de betrouwbaarheid van de overheid grondig ondergraven maakt niet uit.
2. Het raakt ons niet dat een belasting op vermogen wordt betaald door gebruikers van sociale voorzieningen.

Volstrekt onethisch, maar ik ga ervan uit dat het vanuit het standpunt van de overheid niet onwettelijk is, zodat een klacht bij de toezichthouders me kansloos lijkt. Iets anders zou een klacht van een bewoner bij de rechtbank tegen het OCMW zijn (de parallel met de geest van de huurwet is immers evident), al zou die een bijzonder goede advocaat moeten hebben om zich te verweren tegen de financiële belangen die in dit dossier die van OCMW Essen ver overstijgen.

Het blijft hoe dan ook een bijzonder onverkwikkelijk verhaal, zonder veel goede kanten. En neen, kom niet zeggen dat jullie niet gewaarschuwd waren, beste CD&V-collega’s.

Zaal Beekdal, ongeveer 20 jaar geleden.

In 2003 was ik OCMW-raadslid. Ik had in 2001 en 2002 ook de Ronde van Essen gecoördineerd. Die twee hadden met elkaar niet echt iets te maken, al was OCMW-secretaris Stefaan Denewet een fervent Rondesupporter.

In 2003 gaf ik de fakkel van de Rondecoördinatie door aan Annemie Van Loon, die hem gedurende vele jaren mooi brandend heeft gehouden. De OCMW-fakkel ging in 2007 naar Suzanne Kerstens en Thomas Dekkers, die ik bijzonder dankbaar ben voor de manier waarop ze vanaf toen het N-VA/PLE-geluid in het OCMW hebben laten horen.

Zoals we bij de verkiezingen van 2012 afspraken geeft Suzanne nu haar zitje door. Daarnaast neemt overigens ook Brigitte Bouvé afscheid, als gevolg van een afspraak tussen haar Open Vld en CD&V. Ik heb Brigitte als collega en raadslid met gezond verstand altijd gewaardeerd. In de vorige legislatuur was ze, mede dankzij mij, plots enkele dagen voorzitster van het OCMW, na de bizarre CD&V-manoeuvres om Jos Van Loon van de voorzittersstoel te houden. Ze had dat gerust wat langer mogen doen.

En kijk, bij het afscheid van Suzanne belandt het OCMW-vuurtje toch wat onverwacht bij… Annemie Van Loon. Daar ben ik heel blij mee. Ze gaat dat goed doen, samen met Cathy en Thomas. En Jasper, die zijn inzet voor het OCMW combineert met… de Ronde van Essen. Er moet toch iets zijn dat die twee verbindt, denk ik dan.

Succes, Annemie !