“Waarom is deze avond zo anders dan alle andere avonden ?” – het is een vraag die bij het joodse paasfeest hoort. Maar het voorbije weekend hoorde ze wellicht nog beter thuis bij het orthodoxe paasfeest, met name bij de paasnacht in Griekenland. Dat vraagt enige context. Normaal vieren de Grieken Pasen met familie en vrienden, en vooral : niet in de stad. In Groot-Athene wonen 3,7 miljoen mensen (op een totale Griekse bevolking die ongeveer gelijk is aan de Belgische), maar met Pasen loopt het leeg : iedereen trekt naar “het dorp” waar hun familie vandaag is, en/of naar een buitenverblijf, aan de kust of elders. Daar wordt gewacht tot middernacht op Paaszaterdag, wanneer iedereen zich vóór de kerk verzamelt totdat de priester de verrijzenis van Christus aankondigt, wat begroet wordt met vuurwerk. Iedereen neemt dan het licht van de Paaskaars mee naar huis, waar vervolgens gegeten en gedronken wordt (met name de traditionele paassoep, waarvan het recept beter achterwege blijft). ’s Anderendaags verzamelen families en vriendengroepen zich rond een lam of geit aan het spit, begeleid met muziek, dans en (veel) wijn. Athene ? Daar valt die dagen helemaal niets te beleven.
Maar deze keer was alles dus anders. De Griekse overheid was er zich heel goed van bewust dat het een moeilijk weekend kon worden. Het werd nog explicieter dan in de weken voorheen verboden om naar “den buiten” te trekken, met controles op alle uitvalswegen op de steden. De massale politie-aanwezigheid leidde uiteindelijk tot 51 boetes. Alle kerken (en wie er ooit geweest is weet hoeveel er dat zijn) gingen op slot. De politie is een keer of 5 moeten tussenkomen, maar verder vond elke kerkdienst (en zoals bij ons in de goede week zijn er dan nogal wat, bovendien met een minder groot priestertekort wegens een minder streng celibaat) achter gesloten deuren plaats. En om middernacht vierde zowaar Athene Pasen, met kaarslicht en vuurwerk vanop de balkons. Wat voor een uniek gevoel van samenhorigheid zorgde in een stad die daar in het algemeen niet voor bekendstaat, wat niet zo vreemd is voor een snel gegroeide en zeer dicht bevolkte stad, met een ruimtelijke ordening die wellicht nog slechter is opgevat dan we in Vlaanderen gewoon zijn (en dat wil wat zeggen).
Dat het “wonder van Pasen” uiteindelijk zo gemakkelijk tot stand kwam, past wel in het verhaal van Griekenland tijdens de coronacrisis. Een land dat na jaren van zware economische crisis snel en doortastend besloot om de economie grotendeels stil te leggen en om de grenzen te sluiten (in een land dat voor 30% van zijn BBP afhankelijk is van toerisme). Zonder dat er meteen een binnenlands “draagvlak” voorhanden was, want er waren nauwelijks gevallen van corona bekend. Wat wel hielp was dat de toestand in Italië dat draagvlak creëerde, aangezien dat land zowat het “referentiebuitenland” is. Zoiets als Nederland voor Vlaanderen, of Frankrijk voor Wallonië. Vervolgens werd er net zoals bij ons voor gekozen om in de eerste plaats wetenschappers vooruit te schuiven in de communicatie, en met Sotiros Tsiodras heeft Griekenland daarbij ook nog eens het geluk dat het over iemand beschikt die nog sterker en (geloof)waardiger dan de (ook al onvolprezen) Marc Van Ranst en Steven Van Gucht uit de hoe komt. Waarbij de inspanningen ook resultaten opleveren : Griekenland telt ongeveer 50 keer minder coronaslachtoffers dan België. Op de dagelijkse persconferenties worden ze in eenheden geteld, niet in tien- of honderdtallen. Dat is uiteraard zeer belangrijk voor een gezondheidssysteem dat structureel langs alle kanten rammelt én zware klappen kreeg tijdens de economische crisis – al kan het wel bogen op erg goede dokters; wie bij ons in een willekeurig ziekenhuis de namenlijst van specialisten overloopt, komt daarbij onvermijdelijk Griekse namen tegen.
Een situatie waar het land ook moet uit put, die het gemakkelijker maakt om de maatregelen vol te houden. En zo herontdekt een vaak zwaar verdeeld land de kern van sociale cohesie die nooit weg was, maar al te vaak versmacht leek in een cliëntelistisch politiek systeem, met een bureaucratie die jaren achterloopt en waarbij radicaal populistisch opbod niet wordt geschuwd. En ja, het vervult de Grieken met lichte trots dat ze nu plots het gidsland zijn. Al blijft dat uiteraard gedempte trots, want het gaat over een pandemie.
Natuurlijk is er ook wat toeval mee gemoeid. Grieken gaan niet op skivakantie in Italië of Oostenrijk (ze kunnen in eigen land skiën indien gewenst), carnaval valt wegens de orthodoxe kalender een week later dan hier en kon nog worden gestopt, … Maar toeval speelde ook bij de economische crisis een rol, dus het daar nu helemaal op steken zou erg onfair zijn.
En zo werd Pasen 2020 in Griekenland een dag als geen andere. Waarbij de barbecue op het balkon in de stad werd uitgestald, of een spit werd geïmproviseerd, desnoods in de open haard. Ik vermoed dat de vleesgeur in Athene voor één keer die van uitlaatgassen zal overstemd hebben. En waarbij de “verrijzenis” ook een beetje een andere betekenis kreeg. Tijdens de coronapersconferentie werd gezegd dat Pasen 2020 wellicht in de eerste decennia niet meer zal worden vergeten, en mogelijk nog langer. Dat denk ik eigenlijk ook. En ik hoop dat het gevoel van samenhorigheid ook nog lang zal meegaan.
Ik heb hier de laatste weken blijkbaar meer over Griekenland dan over andere onderwerpen geschreven. Dat is ook toeval, maar het is vandaag ook gewoon gezond, denk ik, om even weg te dromen. Het weze me vergeven.
