Tom Bevers

Habemus Papam ! Ik hoorde een beetje toevallig net op tijd van de witte rook, en kon dus de televisie opzetten om de aankondiging en het eerste optreden van de nieuwe paus te zien. De kardinalen lijken mijn advies min of meer te hebben opgevolgd : een niet al te jonge paus, uit een ander werelddeel. Het enige waar ik spijt van heb, is dat ik in mijn stukje hier niet meteen de pausnaam heb opgenomen : ik was van plan om de nieuwe Pontifex Johannes XIV óf het nog veel revolutionairder Franciscus aan te raden. Maar dat kan ik achteraf gezien natuurlijk gemakkelijk beweren !

Dat Jorge Bergoglio er op het eerste gezicht even conservatieve standpunten op nahoudt als zijn voorgangers, mag weinig verbazing wekken. Ik verwacht op dat vlak dus ook niet meteen grote wijzigingen, al zou een opening wat het celibaat betreft me toch niet verbazen. Maar Franciscus lijkt vooral een nieuwe, bescheiden en menselijke stijl te brengen, en dat lijkt me iets dat de Kerk vandaag goed kan gebruiken. Eerder dan vernieuwing te brengen, denk ik dat hij het in zich heeft om die in de toekomst mogelijk te maken, en dat zou al heel wat zijn. Bergoglio staat daarnaast voor de zware taak om het bestuursapparaat van het Vaticaan te hervormen. Dat zou hij volgens mij best aan een sterke nummer twee overlaten. Liefst een totale outsider. Al vrees ik dat de weerstand daar iets te groot voor zal zijn. Ik kan me goed voorstellen dat Franciscus ook daar de grote beslissingen liever aan zijn opvolgers overlaat…

Met Bergoglio wordt ook voor het eerst een Jezuïet paus. Dat is vrij opmerkelijk : stichter Ignatius van Loyola was er vierkant tegen dat de leden van zijn orde bisschop zouden worden – tenzij hen dat min of meer zou worden opgelegd. Ze moeten zelfs min of meer beloven geen functies binnen de Kerk na te streven. Ook nu zijn de enige kardinalen die geen bisschop zijn enkele jezuïeten – daarvoor hebben ze een speciale toelating van de paus nodig. Dat maakt dat Franciscus minstens formeel “tegen zijn zin” paus is geworden, en ook dat lijkt me geen slecht begin.

Net zoals het aftreden van Benedictus misschien wel zijn belangrijkste daad was, is het aantreden van de nieuwe paus ongetwijfeld belangrijk op zich. Al wat daarbij zou kunnen komen, lijkt me meegenomen…

Begin deze week maakte paus Benedictus XVI zijn aftreden bekend. Hij zorgde daarmee een beetje voor een donderslag bij heldere hemel. Helemaal onverwacht vond ik het nochtans niet : Joseph Ratzinger leek me altijd een vrij rationeel ingesteld iemand, die in dit soort zaken wellicht emoties naar de achtergrond kan schuiven. Daarmee brengt hij plots meer vernieuwing in de Katholieke Kerk dan de voorbije zeven jaar, al zegt het wel iets over die Kerk dat hij daarvoor de procedure die Celestinus V in 1294 had ingevoerd moest gebruiken.

Wellicht deed Benedictus als paus wat van hem kon worden verwacht. Na zijn voorganger was het aannemelijk dat er niet meteen met de conservatieve lijn zou worden gebroken, al heeft Benedictus die ook niet versterkt. En dat na Johannes-Paulus de Grote een minder charismatische opvolger zou komen, stond sowieso in de sterren geschreven.

De Kerk staat nu opnieuw voor een keuzemoment, al kan ze even goed beslissen om terug voor een tussenpaus te gaan – letterlijk. Bijvoorbeeld iemand die zich vooral toelegt op de toenadering met de Orthodoxe kerken, zoals aartsbisschop Leonard suggereerde. Of door vooral qua herkomst (en/of “kleur”) de pauskeuze als signaal te gebruiken, en minder op het vlak van de ideologische lijn. Ik zou het natuurlijk toejuichen als er meteen enkele knopen tegelijk werden doorgehakt. Maar ik kan me goed voorstellen dat de kardinalen toch even twijfelen vooraleer ze een getrouwde lesbische zwarte vrouw als opvolgster van Petrus aanstellen.

Ondertussen wordt er gepleit voor een expliciete leeftijdsgrens voor pausen. 75 jaar bijvoorbeeld. Ik weet niet of ik dat wel zo verstandig zou vinden : dat verandert de hele dynamiek van de pauskeuze en kan leiden tot electorale berekening. Iemand van pakweg 72 wordt dan plots een risicoloze keuze. Maar omdat er meteen bekend is dat er drie jaar later nieuwe verkiezingen zijn, ontstaat ook een soort dynamiek die we kennen van onze eigen politiek, of die van de Amerikaanse presidentsverkiezingen : iedereen zit met de volgende stembusgang in gedachten. Ook al staat die stembus in de Sixtijnse Kapel, en is het kiezerskorps eerder beperkt.

Habemus Papam ? Ik kan me voorstellen dat degene die gekozen wordt wel even moet slikken. En gelukkig van zijn voorganger kan onthouden dat je ook je pensioen kan aanvragen. Weliswaar met verblijf in een Vaticaans klooster , niet echt Benidorm…

Er was eerlijk gezegd weinig volk in de Kerstavondviering in de O.L.V.-Kerk. Was het de sneeuw ? Zijn er relatief gezien meer kerstvierders dan vroeger die op Kerstdag ter kerke gaan ? Of hebben meer mensen in de loop van dit jaar de kerkdeur mentaal achter zich dichtgetrokken ? Dat zou natuurlijk niet verbazen. Eerlijk gezegd, als er naast de katholieke kerk in Essen pakweg een anglicaanse zou hebben gestaan, dan zou ik daar zijn binnengestapt. Niet omwille van de lokale parochiegemeenschap, uiteraard. Maar de katholieke kerk bleek er dit jaar één te zijn met een erg kleine k : veel meer mensenwerk dan Gods Werk. En dan wordt de vraag “Wie gelooft er nog ?” al snel die van Yves Leterme enkele jaren geleden : “Wie gelooft die mensen nog ?” Ja, wie ?

Enkele uren voordien werd in Antwerpen Music for Life afgesloten. Met een schitterende opbrengst, maar vooral na enkele dagen die een heel warm gevoel door Vlaanderen laten gaan. Lokaal GvA-correspondent Kris telde 22 initiatieven in Essen alleen. Aan het Glazen Huis kwamen kloosterlingen geld afgeven en holebiverenigingen. Stond een honderdjarige die taart had gebakken, naast vijfjarigen die óók taart hadden gebakken. Ik zag Antwerpvlaggen en Beerschotsjaals – het schijnt dat zelfs dapperen zich met een Club Brugge-outfit durfden vertonen. De N-VA deed een leuke actie, en Groen! ook. En iedereen juichte elkaar toe en luisterde binnen hetzelfde uur goedgemutst naar K3 en naar Rammstein.

Ik ben zelf even op de Groenplaats gepasseerd, tijdens het winkelen. Ik heb vooral alle radio’s in mijn huis een week lang op StuBru gezet. En gewoon een plaatje betaald. Ik heb het nog live in de ether gehoord ook, aangekondigd door Sofie Lemaire herself. Wonderen moet je ook een béétje willen zien.

Je kan natuurlijk cynische bedenkingen hebben. Ongetwijfeld zaten er aan allerlei acties commerciële bijbedoelingen, misschien komt niet elke euro even goed terecht, en zo kan ik nog wel wat doorgaan. Maar die redenering vind ik véél te gemakkelijk. Wie zou overigens zonder (mijn) bijgedachten in de kerken gezeten hebben, dit jaar ?

Mocht ik aartsbisschop Léonard zijn geweest (God beware me daarvan !), ik zou een klein kapitaal zijn gaan afgeven aan het Glazen Huis. Zonder een woord te zeggen. Het zou wellicht één van de efficiëntste aflaten ooit zijn geweest.

En als die Jezus uit het evangelie vandaag in Vlaanderen zou zijn geboren, waar dan ? In het Noordstation, omdat er geen plaats was in een asielcentrum voor een jong Palestijns koppel ? In een half lege kerk ? Of op de Groenplaats ?

Zomaar een gedachte.

De schokgolf naar aanleiding van het ontslag van de Brugse bisschop Van Gheluwe is nog lang niet uitgedeind. Ik dacht dat we het stilaan wel hadden gehad met pedofilieschandalen in de Katholieke Kerk. Maar het ontslag van een Vlaamse bisschop bracht het de voorbije week allemaal wel heel dichtbij – al wisten we in Essen al wel hoe dicht het kon komen, natuurlijk.

In de eerste plaats past uiteraard medeleven met het slachtoffer, en bij uitbreiding met alle slachtoffers van soortgelijke misdaden. Maar daarnaast ook met al diegenen die zich dag na dag inzetten voor de Kerk, vanuit een oprecht geloof – in God en/of de mensheid. In het bisdom Brugge en daarbuiten. Medeleven met al voor wie de Kerk houvast bood en biedt in kwade en goede dagen.

Een krant relateerde de kwestie de voorbije dagen aan het (niet) bestaan van (een) God. Ik zie het verband niet, al kan ik wel begrip opbrengen voor die vraag. Ik zou het in vreemd vinden als deze kwestie iemand ertoe zou brengen zich in plaats van als “gelovig” nu als “ongelovig” te definiëren. Dat mensen “Rooms-Katholiek” schrappen, lijkt me dan weer wel zéér aannemelijk.

Nadat ik de hele dag een vergadering had voorgezeten stond dinsdagavond nog de gemeenteraad op het programma. Wat daaruit te onthouden valt, komt in de Nieuwsflits. Daarnaast trek ik nog twee conclusies…

We mogen het volgens Gaston en Ludwig niet over het jeugdsporttarief hebben, want dat staat in de beleidsnota. Tenminste, het staat er niet echt in, maar het had er moeten instaan. Niet dat het college geprobeerd heeft om het erin te zetten -een eenvoudig amendement zou daarvoor volstaan hebben- maar ze hebben het er wel over gehad. Hun woorden zijn wet geworden (het proces doet me wat denken aan de eerste verzen van het Johannesevangelie). Ik raad het college aan om geen voorstellen van mij meer goed te keuren, want dat zou ik er wel eens vanuit kunnen gaan dat alles wat ik bij de bespreking heb vermeld óók mee goedgekeurd is.

Oud-schepen Jos Van Loon is unaniem verkozen als voorzitter van de Gecoro. Het is op zich niet zo evident om drie jaar na het einde van een schepenambt alle stemmen van de eigen partij, van de oud-coalitiepartners en van de voormalige opposanten te krijgen. Ik hoop dat het hem plezier doet, maar vooral dat hij het draagvlak gebruikt om met een sterk en onafhankelijk gezag het belang van de goede ruimtelijke ordening in onze gemeente te dienen.

Ik heb destijds niet gestemd voor de “Grootste Belg”. Als ik dat wel zou hebben gedaan, zou ik wellicht voor Rubens hebben gekozen, zoals ik op deze site lang geleden heb uitgelegd. Niet voor pater Damiaan dus. Sint-Damiaan, moet ik eigenlijk zeggen.

Toch ben ik met veel interesse maandag in de kerk van Horendonk gaan luisteren naar het verhaal van Jef Vermassen over Damiaan. Een bijzonder goed initiatief trouwens van Essen en de Derde Wereld, de gemeente en de parochie. Een volle kerk leek me ook wel een geschikte omgeving om het verhaal tot zijn recht te laten komen. Al is het een vreemd land waar de advocaten de kerk vol laten lopen. O tempore, o mores…

Vermassen heeft me verbaasd. Ik had natuurlijk verwacht een uitstekend spreker in actie te zien. Dat was wellicht zelfs de belangrijkste reden dat ik naar Horendonk was afgezakt. Maar zelfs die redelijk hooggespannen verwachting heeft hij voor mij nog overtroffen. Ik zou niet graag in de assisenjury zitten die hij probeert te overtuigen. Wel voor het genot om naar hem te luisteren. Maar ik vrees dat hij me desgevraagd van de onschuld van Stalin en de schuld van Gandhi zou kunnen overtuigen…

En Damiaan ? Die komt zo natuurlijk goed uit de verf. Vermassen stelde hem heel Vlaams voor, als rebel die pragmatisch en met lak aan gezag -ik schreef bijna “aan God en gebod”- vocht voor wat hij juist vond. Dat maakt de man natuurlijk onvermijdelijk sympathiek. Soms ontbrak de mens een beetje in het verhaal. De Jozef De Veuster die af en toe onvermijdelijk moet hebben getwijfeld. Maar dat doen helden niet.

Heiligen misschien wel. Het concept “heiligverklaring” vind ik nogal vreemd, maar als er iemand het verdiende dan is het natuurlijk Damiaan. En voor een priester lijkt me dat uiteindelijk toch een heel wat grotere eer dan “Grootste Belg”…

Ik ben verbaasd. Verbaasd dat de benoeming van bisschop Léonard van Namen tot aartsbisschop zoveel verbazing opwekt. Ik zou immers pas echt verbaasd zijn geweest als Léonard het niet was geworden. Een bisschop wiens ideeën naadloos aansluiten bij die van de vorige én de huidige paus, perfect tweetalig, en bovendien met een onmiskenbare charme en charisma. Ze zouden in Rome wel gek zijn geweest om hem niet te kiezen, toch ?

Ik ben het (uiteraard) niet eens met de ideeën eens die hij de voorbije jaren heeft verkondigd. Het katholicisme waar hij voor staat is niet het mijne. Maar je kan mij dan ook eerder als “sociologisch katholiek” omschrijven, zoals het de voorbije dagen in een krant werd genoemd. En ik denk dat het Karen Armstrong was die zichzelf ooit een “soms praktiserend monotheïst” noemde, een omschrijving die ik ook nog wil aanvaarden. Mocht een godsdienstkeuze helemaal los staan van de cultuur waarin je opgroeit en leeft (quod non), ik zou wellicht bij een andere branche van dat monotheïsme uitkomen dan bij de Katholieke Kerk. Wil Léonard wel “katholieken” zoals ik ?

De Kerk in West-Europa lijkt er enigszins voor te hebben gekozen om de randkatholieken, zij die alleen de kerk betreden voor een doopsel, een huwelijk, een begrafenis en misschien een Kerstviering, los te laten. Niet met harde hand, maar gewoon door niet te proberen hen bij te houden. Om dan verder te doen met een stevige, rechtlijnige Kerk. In partijpolitieke termen vertaald : een programmapartij worden in plaats van een volkspartij.

Het verschil tussen dat randkatholicisme en het sociologische katholicisme in Vlaanderen (mijn definities) zit niet in de geloofsbeleving, maar wel in het feit dat in Vlaanderen heel veel, en heel grote, instellingen een formele of traditionele band met de Kerk hebben. Van CM tot KWB, van Caritas tot menig lokale harmonie. In tegenstelling tot de “losse” randkatholiek levert dat sociologische katholicisme de Kerk een bepaalde macht en invloed op, die ze op basis van de harde kern van gelovigen niet zou hebben. Om die te behouden, of toch om ervoor te zorgen dat de afkalving zéér langzaam verloopt, moet de Kerk dan wel de gemiddelde sociologische katholiek min of meer aan boord houden. En die (ik kan dat weten, want ik ben er één) verwacht dat de Vlaamse Kerk zich rekkelijker toont dan Rome, en zonder zich daarom al te actief te verzetten tegen de pauselijke leer vooral de nadruk legt op de inclusiviteit en de barmhartigheid van Christus’ boodschap. Vooral uitspraken over de individuele moraal liggen moeilijk, in het bijzonder wanneer de Kerk die moraal aan de gehele maatschappij (ook het niet-katholieke deel) probeert op te leggen. Kardinaal Danneels slaagde er als aartsbisschop meesterlijk in om daarbij de kerk én de Kerk in het midden te houden.

De uitdaging voor Léonard is volgens mij de manier waarop hij met dit gegeven zal omgaan. Bovendien denk ik dat dit veeleer een vraagstuk is dat in Vlaanderen speelt, en veel minder in Wallonië, waar de katholieke zuil sowieso minder sterk is. Ik kan me inbeelden dat de bisschop van Namen zich daar toch even zal in moeten inwerken. Misschien zit de oplossing er wel in dat hij trouw blijft aan zijn ideeën, maar veel ruimte biedt voor tegenspraak, voor dialoog en voor een praktijk die kan verschillen met zijn theorie. Ik kan me bijvoorbeeld inbeelden dat op die manier -om de organisatie te noemen die ik op nationaal niveau het beste ken- KSJ-KSA-VKSJ (drie K’s!) aan boord kan worden gehouden. De conservatieve waarden als enige ware vooropstellen, lijkt me de beste manier om het middenveld in Vlaanderen de komende vijf jaar grondig overhoop te zetten. Met mogelijk verstrekkende gevolgen : wat is de CM, want kan de CM zijn zonder de C ? Om er maar één te noemen.

Léonard lijkt me een verstandig man. De keuze zal dus bewust gemaakt worden. Ik zal er met interesse naar kijken.

De staat Israël bestaat 60 jaar. Die relatief eenvoudige vaststelling verbergt wat nog steeds één van de grote vragen in de wereldpolitiek is. Een soort Brussel-Halle-Vilvoorde x 1.000. Was het legitiem van de joden om een eigen staat te stichten, als reactie op het anti-semitisme dat culmineerde in de grootste verschrikking uit de wereldgeschiedenis : de holocaust ? Mocht daarvoor territorium worden geclaimd dat ooit ondubbelzinnig dat van de joodse staat was geweest, maar waar ze grotendeels werden verdreven door de Romeinen, en waar ondertussen anderen zich gevestigd hadden ? Twee hoofdvragen, die er tientallen andere juridische, historische, religieuze, politieke en militaire verbergen. Vragen die tot op vandaag inzet zijn van een conflict in het Midden-Oosten met stevige uitlopers over de hele wereld. Vragen ook die intern Israël en de Arabische tegenstanders verdelen, en die twee manier hebben gecreëerd om tegen dezelfde werkelijkheid aan te kijken, waarbij “waarheid” een relatief begrip is geworden (BHV x 1.000, zoals ik al zei).

Israël is met veel moed en visie maar ook met veel geld en geweld tot stand gebracht. Het bestaan ervan lost een stuk van de ereschuld van Europa aan het joodse volk af. “Een” Israël moet kunnen bestaat, “het” Israël in het oude Palestina bestaat. Voor mij is de staat hoe dan ook legitiem (geworden) – feiten creëren na een tijd altijd mee hun eigen legitimiteit. Maar de ontstaangeschiedenis van Israël heeft ook een ereschuld tegenover het Palestijnse volk gecreëerd. Dat dat volk fouten heeft gemaakt en nog maakt, zet het alleen maar (in grote lijnen) op gelijke voet met Israël zelf. De schuld zal grotendeels ingelost zijn zodra er een leefbare Palestijnse staat bestaat – met op één of andere manier een gedeelde macht over Jeruzalem (cfr. … BHV). Tot die dag staat Israël zwaar in het krijt bij de internationale gemeenschap. Wat de bewondering voor wat de voorbije 60 jaar tot stand werd gebracht door een groots volk met een enorm boeiende geschiedenis en een inspirerende religie niet hoeft te verminderen.

De startperiode van de legislatuur is redelijk druk, en zo kom ik er blijkbaar niet toe om hier over veel andere zaken dan de Essense gemeentepolitiek te schrijven. De 300e verjaardag van de Act of Union tussen Schotland en Engeland van gisteren is nochtans ook boeiend. Misschien één van de komende dagen.

Maar gisteren was er de eerste “echte” OCMW-Raad. Ik heb ondertussen begrepen dat mijn commentaar op de installatievergadering bij de nieuwe meerderheid wat in het verkeerde keelgat is geschoten (lange tenen zijn in een meerderheid nochtans eerder een nadeel dan een voordeel). Ik bedoelde mijn opmerkingen vooral als een oproep om op een constructieve manier samen te werken en daarvoor indien nodig de “oude vormen en gedachten” opzij te schuiven, ook over vergaderuren. Mijn opmerkingen kwamen bovendien vooral voort uit wat in de wandelgangen gezegd werd (en naar verluidt nog steeds wordt) en de stijl die daarbij soms wordt gehanteerd.

Maar uiteindelijk telt alleen wat in de zitting zelf gebeurt. De raad van gisteren verliep gelukkig wel onder een constructief gesternte, ook al omdat de oppositie bereid bleek zich vooral tegenover de sp.a tevreden te stellen met een erg beperkt deel van de nog te verdelen vertegenwoordigingsmandaten en de hete aardappel van de oppositievertegenwoordiging in het overlegcomité werd doorgeschoven naar de gemeenteraad. Hopelijk komt het Vast Bureau maandag uit zijn vergaderuurprobleem -met wat goede wil kan dat- en zal ik hier met veel plezier volgende week mijn ongelijk mogen toegeven. In de hoop dat er dan meer vreugde zal zijn om het ene schaap dat het rechte pad heeft hervonden dan de vele die het nooit verlieten (Lucas 15, 1-10)…

Saddam Hoessein is dood. Laten we daar maar niet om treuren. Wel misschien om de gemiste kans voor de democratieën van deze wereld om aan te tonen dat de doodstraf altijd verkeerd is. En ook om de gemiste kans op een eerlijk proces voor een internationale rechtbank. Bovendien is hij veroordeeld voor één van zijn “kleinere” misdaden (toch nog een massamoord…), wat de processen voor een aantal veel grotere wanbedrijven meteen stopzet. Merkwaardig genoeg leek Saddam zelf er nog het kalmst onder te blijven, bij zijn executie. Zou hij echt geloven dat hij toch gedaan heeft wat juist was ? En is hij in dat geval wel toerekeningsvatbaar ? Moeilijke vraag.

2007 wordt een cruciaal jaar voor Irak. Komt er een totale burgeroorlog waarbij het land na bloedige gevechten wordt opgesplitst in een drietal staten – wetende dat het bestaan alleen al van een Koerdische Staat voor NAVO-land Turkije onaanvaardbaar zou zijn ? Worden de V.S.-troepen uiteindelijk gedwongen zich Vietnamgewijs terug te trekken of krijgen ze het land alsnog onder controle ? Slaagt de regering erin de Soennieten bij het poltiieke proces te betrekken en zo toch de macht uit te oefenen buiten enkele vierkante kilometers in Bagdad ?

Bovendien hangt de Iraakse kwestie natuurlijk met het gehele Midden-Oosten samen. Zonder oplossing voor het Israel-Palestina-conflict zal er daar altijd een gevoel van afkeer voor de V.S. en bij uitbreiding het hele Westen blijven leven. Natuurlijk, ook mét een dergelijke oplossing verdwijnen de fundamentalisten niet, maar een belangrijke voedingsbodem voor het revanchegevoel dat onmiskenbaar leeft binnen de Arabische Islam verdwijnt wel. Een echte oplossing zou ook één van de belangrijkste redenen wegnemen waarom Iran over kernwapens wil beschikken. En het zou de noodzaak voor de Amerikanen om tirannieke maar enigszins bevriende regimes overeind te houden verminderen.

Ik ben niet de enige die vaststelt dat V.S.-president Bush de beste kans maakt om in de geschiedenisboeken terecht te komen als méér dan een wat dommig figuur dat niets voor elkaar heeft gekregen, als hij er alsnog in zou slagen om de bewoners van Palestina/Israel rond te tafel te krijgen en ze tot een akkoord te bewegen. Een perspectief op een dergelijk akkoord zou Fatah helpen om de Palestijnse macht te heroveren; het akkoord zelf zou van Palestina een echte democratische Arabische staat kunnen maken. Met een reële voorbeeldfunctie voor de regio. Veel meer dan Irak ooit zou kunnen zijn. Twee jaar heeft George W. om de wereld te verbazen. Als er iets is dat hij kan, dan is het dat wel. Nu moet hij er alleen nog op een positieve manier gebruik van maken.