Tom Bevers

De Britse en Ierse premiers proberen het Noord-Ierse vredesproces opnieuw op gang te brengen door duidelijke deadlines te stellen : als de Noord-Ieren er niet in slagen om de eigen instellingen zelf opnieuw op gang te trekken, nemen Londen én Dublin samen rechtstreeks het bestuur op zich. Een verstandige zet, want zo worden de pro-Britse protestanten min of meer gedwongen om te bewegen : zolang de Britten alleen de “six counties” besturen is er voor hen immers geen vuiltje aan de lucht en stoort de opschorting van de werking van de eigen Noord-Ierse regering en parlement hen niet zo.

Maar of het zal lukken om uiterlijk tegen november de instellingen in Stormont weer “up and running” te krijgen, is nog maar een andere vraag. Zo werd deze week Denis Donaldson in Dublin vermoord. Deze maakte deel uit van het Sinn Fein-bestuur, maar werd enige tijd geleden als Brits spion ontmaskerd. Hoewel het IRA en Sinn Fein alle betrokkenheid bij de moord ontkennen, gaan de verdenkingen natuurlijk wel in hun richting. En de Noord-Ierse politiek is nu eenmaal voor een belangrijk deel op verdenkingen gebouwd…

De Baskische afscheidingsbeweging ETA heeft een staakt-het-vuren aangekondigd. Dat hing al een tijdje in de lucht : het moslimterrorisme dat in 2004 ook in Madrid toesloeg nam het laatste draagvlak voor het met geweld nastreven van politieke doelstellingen weg. Bovendien wekte het voorbeeld van de Noord-Ierse IRA-“collega’s” wel interesse in Euzkadi. Maar de politieke weg naar een duurzame oplossing lijkt nog héél lang. De meeste “gevestigde machten” in Spanje vereenzelvigen Baskisch separatisme heel gemakkelijk met terrorisme. In tegenstelling tot Sinn Féin in Noord-Ierland werd Batasuna de voorbije jaren met alle mogelijke en onmogelijke middelen uit het politieke proces gebannen. Bovendien stoten de voorzichtige stappen die de socialistische regering Zapatero af en toe probeert te zetten op sterke weerstand van de conservatieve Partido Popular die zich in dit verhaal een waardige opvolger van Franco toont. Om vrede te sluiten moet je wel met twee zijn, en dat is in Spanje niet zo eenvoudig.

Nu, de ETA-mensen zijn dan ook geen zachtgekookte eitjes en een stuk minder vatbaar voor een minimum aan pragmatisme dan de Noord-Ierse nationalisten. De toestand lijkt mij eerder vergelijkbaar met wat er zou gebeuren als Hamas tot een staakt-het-vuren zou besluiten. Een heel kleine, maar niettemin noodzakelijke stap voorwaarts.

Nederland trok gisteren naar de stembus om nieuwe gemeenteraden te kiezen. Dat betekent dat alle buurgemeenten van Essen, op Kalmthout na, dus over hun plaatselijke politici mochten oordelen. Al lijken de verkiezingen toch vooral door de nationale politiek te zijn beïnvloed. Dat is jammer, want zo kan het gebeuren dat een slechtwerkende plaatselijke afdeling van een partij beloond wordt voor wat de Kamerfractie in Den Haag doet, waar ze lokaal nauwelijks of geen contact mee hebben, laat staan dat ze die kunnen beïnvloeden. Andersom is natuurlijk nog erger : afgestraft worden voor iets waar je nauwelijks wat aan kan doen. In Utrecht bestuurden de PvdA en Leefbaar Utrecht samen de stad. De PvdA gaat van 7 naar 14 zetels, Leefbaar Utrecht van 14 naar… 3. Het lijkt me logisch dat de lijsttrekker van deze laatste zich afvroeg waaraan ze dat dan wel hadden verdiend…

Over heel Nederland doen vooral de PvdA (sociaal-democratisch) en de SP (uiterst links) het goed, wat slecht nieuws is voor de regering Balkenende. De partijen van zijn coalitie (de christen-democraten van het CDA, de rechts-liberalen van de VVD en de links-liberalen van D66) leveren immers heel wat zetels in. Ook bij de Essense buren doet de PvdA het goed, in Roosendaal zelfs vrij spectaculair : van 3 naar 8 zetels en in één klap de grootste partij. Vooral ten kosten van de lokale RLPR, die van 12 naar 8 gaat. In Rucphen is de lokale Rucphense Volkspartij de overwinnaar, ten koste van de VVD. Al is ook daar de vooruitgang van de PvdA het sterkst (van 1 naar 3 zetels). De PvdA wordt ook in Woensdrecht de grootste, terwijl er in Zundert nauwelijks wat verandert, al wordt het CDA er nipt de grootste partij (in plaats van de lokalen van Nieuw Zundert-Werknemersbelangen). Een nieuwe lokale partij, 3D, komt er met 2 zetels in de raad. Opvallend is verder dat in de gemeenten rond Essen D66 eerder vooruit- dan achteruitgaat, tegen de nationale trend in.

Nu moeten er meerderheden worden gevormd. Naar Nederlandse gewoonte worden dat meestal véél te brede coalities, met zoveel partijen dat de oppositie er niet zo sterk staat. Wat anderzijds wel maakt dat de meerderheidsfracties zich een stuk onafhankelijker tegenover het college kunnen opstellen dan in Vlaanderen gebruikelijk is, en dat is wel een goede zaak.

Laat ik maar meteen zeggen dat ik voorstander ben van de toetreding van Turkije tot de Europese Unie. Het land hoort bij Europa, en het vooruitzicht van integratie in de EU zet de Turkse overheid onder grote druk om verder te democratiseren. Want op dat vlak is er alleszins nog een hele weg af te leggen, vooral tegenover de Koerdische bevolking. Dat wordt nogmaals en zeer schrijnend bewezen met het lot dat de ouders van Derwich Ferho, de voorzitter van het Koerdisch Instituut in Brussel, hebben ondergaan : het bejaarde echtpaar werd vrijdag door doodseskaders op om het leven gebracht. En het is algemeen bekend dat deze moordcommando’s worden aangestuurd of minstens getolereerd door de Turkse overheid.

Terecht werd er vanuit verschillende politieke partijen -niet toevallig de N-VA, spirit en het Groen! van Bart Staes- onmiddellijk scherp gereageerd en opheldering vanwege de Turkse autoriteiten geëist. Nu moeten niet alle EU-landen op het vlak van “mensenrechten en minderheden” lessen willen leren aan Turkije (Spanje heeft ook de neiging om al wat Baskisch is ook als terroristisch te beschouwen), maar de Turkse overheid beantwoordt hier duidelijk niet aan de Europese (en algemeen-menselijke) norm.

Sommigen zien ook een verband met de kwestie-Erdal. Over het “ontsnappingsincident” (dat er eigenlijk geen is, want ze was niet opgepakt) ga ik me niet uitspreken, maar het lijkt me wel evident dat de veroordeelde Turkse terroriste de uitlevering naar haar “vaderland” tracht te voorkomen : het risico op martelingen is niet denkbeeldig, en dan kan van uitleveren inderdaad geen sprake zijn ! Misschien was dat beter vooraf uitgeklaard. Het proces-Erdal toont overigens wel aan dat rechtsregels niet zomaar met de voeten mogen worden getreden omdat het over “terrorisme” gaat. Anders komen we in een Guantánamo-rechtspraak terecht, en dat is nu net wat Europa aan de V.S. verwijt. Al vrees ik voorlopig niet dat het “huisvuilarrest” (zie hieronder) daartoe zal leiden…

Boris Dittrich is afgetreden als fractievoorzitter van het Nederlandse D66. Dat heeft te maken met de koers die zijn partij de voorbije weken volgde, want in Nederland treden fractievoorzitters wél om politieke redenen af. Als enige regeringspartij was D66 gekant tegen het sturen van Nederlandse troepen naar de Afghaanse provincie Uruzgan. Het dreigde met een regeringscrisis, maar haalde ook daarmee geen gelijk. En besloot vervolgens om in de regering te blijven.

D66 maakte in 2002 een moeilijke, maar terechte keuze door als links-liberale partij in het grotendeels rechts-conservatieve kabinet Balkenende II te stappen. Wie als kleine partij de kans krijgt om fundamenteel het regeringsbeleid kan beïnvloeden (en binnen de grenzen van de eigen grondbeginselen blijft), moet die kans grijpen. Maar de situatie zorgt wel voor veel druk, die eerder vice-premier Thom De Graaf (dankzij een vreemd manoeuvre van oppositiepartij PvdA) al fataal werd. En nu ook Dittrich, die nochtans min of meer de ideologische grondslag voor de kabinetsdeelname leverde en zijn partij losmaakte van een aantal fetisj-dossiers (de “kroonjuwelen”) die te zwaar wogen op de manier van politiek bedrijven.

Fundamenteel heeft het opstappen te maken met een situatie waarin kleine partijen vrijwel automatisch terechtkomen wanneer ze in een regering (en bij uitbreiding een schepencollege) zitten : om de eigen invloed te maximaliseren, moet er soms gedreigd worden met opstappen. Die dreiging moet zo geloofwaardig mogelijk zijn. Maar als het dossier dan toch verkeerd uitdraait, is het belangrijk om toch níet op te stappen. Om zo in de gewijzigde omstandigheden opnieuw de eigen invloed te maximaliseren, en daar is het partijen toch om te doen. Maar om die dubbele logica naar de leden en de kiezers uit te leggen, is uiteraard heel moeilijk. Het overkwam de VU met de “derde fase van de staatshervorming” en Agalev in de “Nepal-crisis”, toen Magda Aelvoet moest vertrekken. Na het Brussel-Halle-Vilvoordedebacle hield de N-VA het hoofd dan weer wel koel (in een iets gemakkelijker setting omdat ze niet in de federale regering zat). Om het mechanisme ook tegenover de politieke tegenstanders geloofwaardig te maken, moet er tenslotte af en toe echter wel degelijk worden opgestapt (zie de VU in 1991, ook al rond wapenleveringen). Dilemma’s genoeg…

Enige lichtpunt is dat Dittrich opgevolgd wordt door Lousewies van der Laan, die in staat moet zijn om in de voetsporen van haar voorgangers te stappen.

– Duizenden betogers komen op straat voor het behoud van het speelplein in Lauwe. Er is gelukkig ook nog een niet-verzuurd Vlaanderen, dat door de actiegroep “Zwijg kleine !” werd gemobiliseerd. Oef !

– De parallel tussen Palestina en Noord-Ierland is blijkbaar niet alleen door mij opgemerkt, ook de BBC ziet gelijkenissen en verschillen.

– Op de voorpagina van De Standaard staat vandaag een artikel over de evaluatie van het werkgelegenheidsbeleid die door de FOD Werkgelegenheid werd uitgewerkt. Als mede-auteur vind ik dat natuurlijk een leuke vaststelling.

Hamas wint met groot overwicht de Palestijnse verkiezingen. Tot verbazing van de Israël, de Verenigde Staten, Europa en van… Hamas zelf. Een stembusresultaat dat bol staat van de paradoxen. De door G.W. Bush zo gewenste democratie in het Midden-Oosten blijkt dan toch niet de beste garantie voor vrede en voor een pro-Amerikaans beleid. De Israëlische weigering om relatief kleine toegevingen te doen aan het Fatah van Arafat maakt dat het nu met veel radicalere eisen wordt geconfronteerd. En de oppositiestrategie van Hamas blijkt zo succesvol dat ze zichzelf vernietigt, want nu moet de partij tegen wil en dank gaan regeren. Om toch iets te bereiken, zal er minstens een beetje met Israël moeten worden samengewerkt. Misschien zelfs meer dan een beetje. Zodat de radicale keuze van de Palestijnen mogelijk de vrede dichterbij brengt, want er zijn geen hardliners over om langs de kant te roepen dat het allemaal “niet ver genoeg gaat”.

Het zou niet de eerste keer zijn dat vrede sluiten met mensen van de harde lijn net daarom uiteindelijk eenvoudiger blijkt dan met de “gematigden”. Dat is het verhaal van oud-generaal Yitzhak Rabin in Israël, maar ook bijvoorbeeld dat van Sinn Féin in Ierland. Al kan het in Palestina ook allemaal heel anders uitdraaien, natuurlijk.

Ibrahim Rugova, president van Kosovo, is overleden. Een man van vrede in een regio die de voorbije 15 jaar vooral veel geweld heeft gekend. Maar waar uiteindelijk al bij al succesvol internationaal is ingegrepen. Vanuit mijn werk volg ik het werkgelegenheidsbeleid in Zuid-Oost-Europa wat mee op. Waaruit ik leer dat een aantal landen daar grote vooruitgang maken, terwijl enkele andere nog op gang moeten komen. Maar zelfs de ingewikkelde puzzel die Bosnië-Herzegovina is, wordt bijgegestuurd en gaat langzaam de goede richting uit. Alleen, en dat wordt weleens vergeten, is het perspectief op toetreding tot de Europese Unie daarbij de essentiële motor. Ook de definitieve oplossing die voor Kosovo (formeel een Servische provincie, de facto een internationaal protectoraat dat functioneert als een onafhankelijke staat) wordt gevonden, welke kant die ook uitgaat, zal alleen voor iedereen aanvaardbaar zijn mits uitzicht op EU-lidmaatschap. De EU, en een verdere uitbreiding daarvan, is een noodzakelijke voorwaarde voor (verdere) vrede in Europa. De “euroskeptici” van allerlei slag knopen het best in hun oren.

Rugova was een gedreven nationalist, die de belangen van zijn volk voor ogen hield én ze in een realistisch en pacifistisch perspectief kon plaatsen. Zeer terecht gaat Vlaanderens buitenlandminister Geert Bourgeois naar zijn begrafenis.

Voor mijn werk ben ik voor enkele dagen in Parijs beland. Met een overvol programma, zodat ik niet echt tijd zal hebben om even in de stad rond te lopen. Jammer, want ik hou wel van deze stad.

Het Franse nieuws wordt vandaag door twee personen beheerst : minister van binnenlandse zaken Sarkozy maakt duidelijk dat hij in 2007 graag de nieuwe president zou worden. Eerste minister De Villepin kondigde zijn kandidatuur ook al aan. Sarkozy lijkt in pole-position te liggen om de topkandidaat van rechts te worden, maar zijn tegenstander lijkt me net iets “presidentiëler” over te komen. Andere blikvanger in het nieuws : rockzanger Johny Halliday wil Belg worden ! Hoewel vele Fransen blijkbaar dachten dat hij dat al was… Maar hij blijkt de Franse nationaliteit te hebben en wil nu die van zijn vader (een Belg) aannemen. Het nieuws haalt alle Franse journaals, interview met de Belgische ambassadeur in Frankrijk inbegrepen. Niemand in Vlaanderen die er iets van weet (je moet eerst al weten wie Halliday is…).

Na de Conservatieven worden nu ook de Britse LibDems (Liberaal-Democraten) gedwongen om een nieuwe leider te kiezen. Charles Kennedy was al een tijdje omstreden, ondanks de schitterende verkiezingsresultaten, zo goed dat BBC-commentator Nick Robinson opmerkte : “CK has not yet used his best defence – namely that he’s so expanded his party that it’s big enough to have leadership coups and rival factions.” Maar hij kon toch nooit helemaal onder de schaduw van voorganger Paddy Ashdown uitkomen. Hij nam ontslag, meldde dat hij een drankprobleem had gehad maar overwonnen, en stelde zich meteen kandidaat om zichzelf op te volgen. Maar dat gaat wellicht niet door, hij blijkt namelijk niet echt open kaart te hebben gespeeld over zijn gevecht met de drankduivel. Het klinkt als een Johan Van Hecke-verhaal, maar dan met drank in plaats van met vrouwen… Het wordt boeiend om te zien welke richting de derde partij in Groot-Brittanië zal inslaan, met Labour stevig in het Centrum en de Conservatieven die daar ook naartoe bewegen.

Ondertussen zijn de Schotse nationalisten van de SNP gesprekken gestart met de Schotse groenen, om mogelijk samen te werken na de volgende verkiezingen. Ze blijken het immers over heel wat standpunten eens, ondermeer over de noodzaak aan… Schotse onafhankelijkheid. Zou Bart Staes het Kanaal af en toe oversteken ?