Tom Bevers

Op 22 november trokken de Nederlanders naar de stembus. Nu raakt stilaan ook de formatie van een nieuwe regering rond. Nederland heeft een traditie van langdurige onderhandelingen, maar of het hier na 10 juni zoveel sneller zal gaan is lang geen zekerheid…

Nadat grote winnaar SP wat graag erg snel van het formatieberaad wegliep en GroenLinks “hard to get” speelde om daardoor ook aan de kant te blijven lag de weg open voor wat ik al op de verkiezingsdag als de meest waarschijnlijke uitkomst zag : CDA + PvdA + ChristenUnie. Balkenende en Bos komen zo uiteindelijk in hetzelfde kabinet terecht. Wellicht een stabielere combinatie dan de vorige regeringen, want ook de ChristenUnie wil in de eerste plaats graag als betrouwbare bestuurspartij gezien worden. Al zie ik Rouvoet -die als enige een verkiezingsoverwinning in kabinetsdeelname weet om te zetten- niet gauw toegeven op echt fundamentele principes, niet in ethische kwesties maar ook niet in het sociale en het milieubeleid. Maar dat zullen de anderen wel ingecalculeerd hebben.

Het regeerakkoord ziet er trouwens behoorlijk groen uit, en is verder vooral een lichte bijsturing naar links zonder de hervormingen van de vorige regeringen in vraag te stellen. Met terug meer aandacht voor het klassieke sociaal overleg en voor “samenlevingsopbouw”. In dat kader gaat er heel wat aandacht naar zogenaamde probleemwijken. In tijden van “zinloos geweld” geen overbodige luxe.

Maar het lijkt me toch vooral een beheerdersakkoord. Als de visie van Verhofstadt, Vandenbroucke en anderen eens kon samengaan met de uitvoeringscapaciteiten van de Nederlandse politiek… Gelukkig is er de Tweede Kamer om voor wat vuurwerk te zorgen. Terwijl onze parlementen vooral rustig uitvoeren wat de regeringen beslist hebben. Wat was dat ook alweer, de “uitvoerende macht” ?

Hillary Clinton heeft gisteren aangekondigd dat ze meedoet aan de strijd voor het Amerikaanse presidentsschap – of eigenlijk aan de strijd voor de Democratische nominatie voor dat presidentsschap. De verkiezingen vinden plaats in 2008; het verkiezingsseizoen in de V.S. wordt alsmaar langer. Eerder deze week maakte ook Barack Obama zijn kandidatuur bekend.

Wellicht wordt één van beiden de Democratische kandidaat, tenzij het verhaaltje van de derde hond er een stokje voor steekt. Het zijn allebei interessante kandidaten en ze zouden beiden een goede president zijn, maar mijn voorkeur voor Clinton heb ik hier eerder al eens uitgesproken. Om (opnieuw !) in het Witte Huis te geraken zal ze wel moeten bewijzen dat ze een groot evenwichtkunstenaar is. Om de Democratische nominatie te behalen, moet je dicht genoeg bij de ideeën van het gemiddelde partijlid aansluiten. Eens de nominatie binnen, komt het erop aan je zo dicht mogelijk bij de ideeën van de gemiddelde (stemmende)Amerikaan te positioneren. Terwijl je toch moet doen alsof je ondertussen niet van mening bent veranderd om geloofwaardig te blijven.

Dat maakt het circus van de presidentsverkiezingen niet altijd even fraai en hoogstaand, maar voor wie interesse heeft in politiek blijft het wel erg boeiend om volgen. In de wetenschap bovendien dat het resultaat een reële impact heeft op de wereld, en dus ook op Vlaanderen. Wellicht zelfs meer dan de vraag of Dedecker hier of daar een zeteltje kan binnenrijven.

Dat Bill Clinton nu kandidaat is voor de post van First Lady, zal wel niet in zijn carrièreplannen hebben gestaan. En dat Amerika een dynastie zou kunnen worden waarin de Clintons de Bushes opvolgen, is wellicht ook niet helemaal de bedoeling. Nochtans, na 8 jaar Hillary en dan 8 jaar Jeb Bush, zou Chelsea Clinton oud genoeg zijn om het roer over te nemen…

De kiezer heeft het niet eenvoudig gemaakt. De meerderheid van christen-democraten en liberalen verloor, maar vooral de liberalen betalen daarvoor de prijs. Zodat de christen-democraten goed wegkomen. Een tot nu toe redelijk kleine oppositiepartij ziet haar zetelaantal meer dan verdubbelen, dankzij een duidelijke oppositiecampagne. Maar dat ze mee kunnen besturen, is lang niet zeker, want de christen-democraten en sociaal-democraten (deze laatste na een vrij onzichtbare en al te vriendelijke campagne) werken al aan een (krappe) meerderheid – er moet alleen nog op één of andere aangetoond worden dat er met de sterke nieuwkomer niet kan worden bestuurd. Al moet er volgens de sociaal-democraten wel één en ander veranderen bij de christen-democraten – misschien moeten ze wel een andere leider krijgen. Ondertussen zijn ze bij de liberalen helemaal van de kaart.

Ik heb het over Nederland, natuurlijk, of wat had u gedacht ? De regering verliest fors, maar een opmerkelijk sterke Balkenende -die de voorbije jaren veel aan zelfvertrouwen won- redt de meubelen van het CDA. De PvdA voerde een oppositiecampagne zonder veel inhoud en ziet dus op de linkerflank de SP zeer sterk opkomen. Van degenen waarvoor ik supporterde, houdt het D66 van Pechtold het nog steeds catastrofale verlies iets kleiner dan gevreesd. Maar dat neemt de vragen over de bestaansredenen van de partij niet weg. GroenLinks en Femke Halsema doen het niet slecht ondanks het SP-geweld, al wordt er één zetel ingeleverd. André Rouvoet en zijn ChristenUnie behoren tot het winnende kamp, en mogen misschien proberen een CDA/PvdA-coalitie op de been te helpen. Al zal er, al dan niet voor de show, eerst toch wel met Marijnissens SP worden gepraat.

En dan zijn er nog Geert Wilders (een kruising van Dedecker en Fortuyn, met een snuifje Dewinter) die met 9 zetels de LPF vervangt. En de Partij voor de Dieren. Ik heb veel sympathie voor de dierenrechtenbeweging, maar om daarvan nu meteen een partij te maken ?

Het Nederlandse kiesstelsel zorgt dus voor een sterk versnipperd parlement (in ons systeem zouden veel van de Nederlandse partijen, zelfs zonder de kiesdrempel, niet in het parlement zijn geraakt). Dat hoeft niet slecht te zijn, het geeft de publieke opinie weer in al zijn verscheidenheid. Maar het maakt een stabiel beleid er natuurlijk niet eenvoudiger op. Ik vermoed dat Balkenende één dezer dagen tegen Beatrix “Majesteit, geef me honderd dagen” zal moeten zeggen, zoals Dehaene destijds.

Het wordt boeiend om te zien waartoe een duidelijke keuze voor verandering bij de kiezers, gecombineerd met een sterke score voor de regerende en erg tradtitionele centrumpartij, toe zal leiden. Niet alleen in Nederland, trouwens.

De Franse PS heeft Ségolène Royal als presidentskandidaat aangewezen. Een terechte én zeer interessante keuze. Voor het eerst krijgt Frankrijk een ernstige vrouwelijke presidentskandidaat. Die bovendien een -zeker naar Franse normen- verfrissend geluid laat horen. Ze durft er zelfs voor uitkomen dat ze Tony Blair wel kan waarderen, want voor een Franse socialiste een héél grote stap is. En ze beseft dat de economie bij onze zuiderburen dringend aan hervormingen toe is, al moet ze daarbij sterk rekening houden met het brede PS-spectrum dat ook zeer linkse ideeën omvat.

Wie haar rechtse tegenstander(s) worden, is nog niet helemaal duidelijk. Minister van binnenlandse zaken Sarkozt is de gedoodverfde kandidaat, maar Chirac haat de man dusdanig dat hij in de verleiding zou kunnen komen om zelf nog eens in het strijdperk te treden. Toch zou een confrontatie Sarkozy-Royal erg boeiend zijn : twee tegengestelde figuren die allebei niet zomaar bij het status-quo willen blijven. Met als verhoopt en zeer wenselijk neveneffect dat de regenbui in Parijs ook in Brussel (of eerst in Namen) minstens voor grote druppels zou kunnen zorgen.

Bovendien zou een G8-groepsfoto met de Franse president Royal, de Duitse kanselier Merkel en de Amerikaanse president Rodham-Clinton eindelijk echt duidelijk maken dat gendergelijkheid meer kan zijn dan vrome voornemens. Vorige zondag was naast wapenstilstandsdag ook vrouwendag. Laat ik bij die gelegenheid de vrouwenbeweging voor de komende twee jaar maar twee presidenten in de grootmachten toewensen.

In de V.S. hebben de Democraten het wel degelijk gehaald. Al zijn het in de eerste plaats de Republikeinen die verloren hebben, maar je hoeft niet ver van huis te gaan om te zien dat er ook iemand moet zijn om de stemmen die bij de andere partij weggaan naar de eigen partij te halen. De monsterscore van Hillary Clinton in New York plaatst haar ook meteen in een sterke positie voor 2008. Waaruit nogmaals blijkt dat de Amerikaanse verkiezingsstrijd eigenlijk nooit stopt.

Nu, de Democraten hebben nog lang geen gewonnen spel. Om iets te realiseren zullen ze met Bush moeten samenwerken. Die heeft inmiddels “het signaal van de kiezer” begrepen en eindelijk defensieminister Rumsfeld gedumpt. Maar daarmee is er nog lang geen oplossing voor de situatie in Irak, en de Democraten weten ook niet goed wat de uitweg wel zou kunnen zijn (ik heb eerlijk gezegd ook geen idee, gelukkig is de Essense gemeenteraad niet bevoegd…). Ook voor een aantal binnenlandse problemen is het niet meteen duidelijk hoe Bush en Nancy Pelosi, die de Democratische fractieleidster wordt, samen tot oplossingen kunnen komen. Maar als ook de Democraten niets te bieden hebben, dan zou de kiesstrijd in 2008 toch de te vrezen culturele confrontatie tussen een moderne wereldstaat en een fundamentalistische plattelandsrepubliek kunnen worden.

Ik ben tegen de doodstraf -altijd en overal-, maar je kan natuurlijk niet ontkennen dat Saddam Hoessein de zwaarst beschikbare straf dubbel en dik verdiend heeft. Al is het absoluut wenselijk dat de straf niet wordt uitgevoerd : pure wraak is nooit een goed uitgangspunt. Maar de uitspraak kan natuurlijk niet verbergen dat de Amerikaanse inval in Irak een vreselijke vergissing is geweest. Misschien kan je over de invasie op zich nog discussiëren – de ontmanteling van het Saddamregime is op zich een goede zaak. Maar de manier waarop de V.S. het achteraf hebben aangepakt, getuigt van absolute onkunde. Dat blijken nu ook Bush’ medestanders van destijds te beseffen en openlijk te verklaren.

In een goed functionerende democratie zouden de Congresverkiezingen van dinsdag dus een makkie moeten zijn voor de Democraten. Maar het Amerikaanse kiessysteem (en de campagnefinanciering) geeft een onverantwoord groot voordeel aan de zittende afgevaardigde of senator, zodat het toch nog moeilijk zou kunnen worden. Een echt alternatief hebben de Democraten dan ook lang niet altijd : niet voor het sociaal-economisch beleid van Bush (waar ze twijfelen tussen oud-links protectionisme en de Clintonaanpak), en uiteindelijk ook niet echt voor het Irakbeleid. Het is ook niet evident om daarvoor op dit moment een goede uitweg te bedenken. Irak zomaar achterlaten zou ook onverantwoord zijn.

Toch zullen de Democraten het wellicht halen. Waarna ze de ogen kunnen richten op de presidentsverkiezingen van 2008. Met op dit ogenblik Hillary Clinton en Barack Obama als de twee kanshebbers om de Democratische nominatie binnen te halen. Dat zouden allebei geschikte kandidaten zijn, die een boeiende verkiezing zouden opleveren. Met wat mij betreft een voorkeur voor Clinton, maar ik vermoed dat het uiteindelijk Obama gaat worden. Als de Republikeinen dan John McCain nomineren, één van de minst “Bushige” van allemaal, dan kan de verkiezing alleen een beter resultaat opleveren dan vandaag. Of komt “Condi” roet in het eten strooien ?

In Nederland is de kiesstrijd stilaan losgebarsten. De Nederlandse politiek heeft op een aantal terreinen wel invloed op de Vlaamse, bijvoorbeeld als het over het integratiebeleid gaat. Op sociaal-economisch domein is de invloed heel wat kleiner. Op dat vlak is de Franse invloed veel groter – al bij al ook in Vlaanderen. The Economist vraagt zich deze week af of hervormingen in dat land wel mogelijk zijn. Het antwoord is samengevat “ja, maar…”. Voor wie hier hervormingen wil, is dat niet meteen goed nieuws.

De Nederlandse Stemwijzer deed me zonder dat ik er specifiek op mikte zoals meestal bij D66 belanden. De partij doet het erg slecht in de peilingen, maar qua ideeën sta ik er inderdaad dicht bij. Al heb ik het niet zo voor lijsttrekker Pechtold. Maar wat is het alternatief ? Balkenende (CDA) is me te veel dominee en zijn partij te conservatief. PvdA-leider Bos heeft meer uitstraling en wat frissere ideeën, maar lijkt vooral op een coalitie met het CDA aan te sturen (waar heb ik zoiets nog gezien…) en durft niet doorbijten. VVD-aanvoerder Rutte lijkt me bekwaam en sympathiek, maar daar staat Rita Verdonk op twee en die zie ik echt niet zitten. De SP is me echt wel veel te conservatief-links, en hoewel André Rouvoet (ChristenUnie) dicht bij mijn ideaalbeeld van een politicus aansluit, is godsdienst voor mij geen goede basis om een politieke partij op te bouwen. Dat sluit meteen ook de fundamentalistische SGP uit. De nieuwe rechtse partijen komen helemaal niet in beeld, en de Partij voor de Dieren vind ik wat te beperkt. Dus blijven D66 en GroenLinks over (ondanks de naam minder links dan Groen!), met een lijsttrekker (Femke Halsema) die me enorm aanspreekt. Moeilijke keuze. Ze blijft me dan ook bespaard !

Ook in verkiezingstijden eindigt de wereld niet aan de Essense grenzen. Wie hier af en toe eens langskomt weet dat het Noord-Ierse vredesproces me bijzonder interesseert. De Britsgezinde DUP van Ian Paisley blokkeert al enige tijd alle verdere vooruitgang omdat ze blijven beweren dat het IRA zich niet grondig genoeg heeft ontwapend en er bovendien criminele activiteiten op nahoudt. Daarom wil de DUP niet samenwerken met Sinn Féin, de Ierse partij die traditioneel een sterke band heeft met het IRA. Maar de Ierse en Britse regering eisen dat tegen 24/11 een nieuwe Noord-Ierse regering wordt gevormd, met beide partijen.

En de argumenten van de DUP brokkelen stilaan af. Gisteren heeft een onafhankelijke commissie vastgesteld dat het IRA wel degelijk de mogelijkheden om terug de gewapende strijd op te nemen heeft afgebouwd, en dat de sporadische criminaliteit niet wordt goedgekeurd vanuit de IRA-leiding. Dat doet de hoop groeien dat de gesprekken die komende week in Schotland plaatsvinden mogelijk toch tot een akkoord zouden kunnen leiden.

Dat zou belangrijk zijn, want het Noord-Ierse voorbeeld wordt ook in Baskenland en Spanje met veel aandacht gevolgd : hoe kan je een terroristische organisatie ontmantelen door akkoorden te sluiten met de gelieerde politici ? Ook voor het Midden-Oosten vallen er wellicht lessen uit te leren, en ook voor de Kaukasus waar Karel De Gucht deze week nog mocht proberen om te bemiddelen (benieuwd hoeveel stemmen in Berlare hem dat zal opleveren…).

Noord-Ierland leert ook dat de weg lang is, en vaak met één stap vooruit en twee achteruit verloopt. Maar de combinatie van politici met inzicht die uit de impasse willen geraken (Adams, Trimble, Hume, Blair, Ahern…), de steun van de bevolking die het geweld beu is en stevige internationale druk (met vooral dank aan Clinton) kan wel degelijk werken. En dat is een hoopgevende vaststelling.

Tony Blair heeft bekendgemaakt dat hij binnen een jaar zal aftreden. De druk om een datum te noemen werd onhoudbaar : hij had bij de laatste verkiezingen al beloofd dat hij de fakkel zou doorgeven. De resultaten vielen toen wat tegen, en ondertussen kozen de Conservatieven een nieuwe en dynamische leider. De klassieke Labour-achterban brengt steeds minder begrip op voor de verstandige centrum-linkse koers van Blair en lijkt te hopen op een terugkeer naar het catastrofale socialistische beleid dat ooit Margaret Thatcher aan de macht bracht.

Blair is voor mij de grootste Europese politiek van dit moment, en dat heb ik nooit verborgen. Ik bewonder zijn ideeën, zijn redenaarstalent, zijn bestuursstijl. Ik ben het manifest niet eens met zijn Irak-beleid, maar hij heeft daarvoor wel altijd de volle verantwoordelijkheid genomen en zich week na week aan het debat erover in het Britse Lagerhuis onderworpen. Zoals het een staatsman past. Ik zie het Bush niet doen…

Blair is ook een absolute zegen voor Europa. Hoewel hij zijn visie in zijn eigen land slechts héél mondjesmaat aan de man kon brengen en dus erg voorzichtig moest opereren, heeft hij zijn land een veel positievere rol laten spelen dan zijn voorgangers. Al betekende dat nog vaak dat hij op veel terreinen de vooruitgang van een “steeds hechtere Unie” moest blokkeren, om te vermijden dat de Conservatieven en de vaak xenofobe Britse boulevardpers hem totaal onderuit zou halen.

Net zoals bij Bill Clinton zal de wereld pas na zijn aftreden zijn volle betekenis beginnen begrijpen. En anders dan Clinton heeft hij die met zijn privéleven niet bevlekt. Ik hoop dat T.B., toevallig ook nog eens de ideale initialen, de volgende voorzitter van de Europese Commissie wordt.

Het Midden-Oosten staat in brand. Ik heb het moeilijk om een oordeel te vellen over de rechtmatigheid van de Israëlische aanval in Libanon. Hezbollah bedreigt effectief de veiligheid van de Israëlische burgers in het Noorden. Maar de aanvallen maken wel erg veel burgerslachtoffers en lijken erop gericht Libanon te beschadigen en de regering te verzwakken. Terwijl de Libanse regering net versterkt moet worden. Bovendien is de hele toestand ook een gevolg van de voortdurende en onaanvaardbare bezetting van Palestijns grondgebied door Israël – al moet je bij die vaststelling dan weer rekening houden met het vaak ongelooflijke gebrek aan realisme langs Palestijnse kant.

Eigenlijk zou de internationale gemeenschap een vredesakkoord tussen Israël en de Palestijnen moeten opleggen, voortbouwend op het bijna-akkoord dat op het einde van Clintons laatste ambtstermijn in 2000 in Camp David werd besproken tussen Barak en Arafat. Al heb ik zelf een lichte voorkeur voor een internationaal statuut voor Jeruzalem tegenover een opdeling. Zo ongeveer is het destijds ook met ex-Joegoslavië gegaan : op een bepaald ogenblik kregen de leiders een “verdrag” onder de neus met de mededeling : “hier tekenen”. Dat zoiets niet kan, hangt samen met de ongezonde invloed van Israël op de Amerikaanse politiek en met het grote symboolbelang van Palestina voor de Arabische wereld en het Islamfundamentalisme.

Op middellange termijn zie ik alleen deeloplossingen en tijdelijke compromissen haalbaar. De “eenzijdige terugtrekking” van Israël hoort daar niet bij, dat toont Gaza aan en bovendien zal geen Palestijn de “veiligheidsmuur” als grens accepteren (en terecht). Ik zou nu iets kunnen zeggen over de onmacht van Europa, maar zelfs als Europa eensgezind met luide stem zou kunnen spreken, weet ik niet zo goed wat het nu zou moeten zeggen. Wie slaagt erin de toekomst te zien van het land van de profeten ?