Tom Bevers

De Europese Unie vierde haar vijftigste verjaardag. Het feestje verliep enigszins in mineur, want de onzekerheid over de Europese Grondwet of het verdrag dat daarvoor in de plaats moet komen duurt voort. Wellicht is het wachten tot Gordon Brown de nieuwe Britse eerste minister is, en tot Frankrijk een nieuwe president heeft, om er een beetje beweging in te krijgen. En ook dan is het lang niet zeker.

Toch was het feest oververdiend. 50 jaar na het Verdrag van Rome staat er een organisatie die erop kan bogen voor een duurzame vrede in Europa te hebben gezorgd. De Unie zorgde bovendien voor een economische welvaart via een eengemaakte markt. De euro kwam er, en bovendien werd een unieke constructie voor internationale samenwerking opgezet die dag na dag op alle terreinen vruchten afwerpt. Maar we zijn het allemaal evident gaan vinden, veel te evident. En sommige politici hebben veel te snel de neiging om de schuld voor wat mis gaat of voor impopulaire maatregelen af te schuiven op een soort mythisch “Europa”. Zonder uit te leggen dat ze de beslissing op EU-niveau vaak mee hebben genomen. En zeker zonder de verdediging van het unieke en bij saldo uiterst succesvolle Europese project op zich te nemen.

Natuurlijk zijn er fouten en gebreken aan de Europese constructie. Het mag allemaal wat democratischer, met een sterker Parlement. Maar de ministers die nu de beslissingen nemen kunnen perfect ondervraagd worden door hun eigen nationale parlementen. Dat gebeurt systematisch in Denemarken, bijvoorbeeld, waar geen minister naar een Europese vergadering gaat zonder parlementair mandaat. In onze parlementen ligt er echter niemand wakker van Europa, zeer ten onrechte. Tenzij dus om er af en toe op af te geven, veelal in de vorm van één of andere mythe. Zoals die van het “te weinig sociale” Europa. Mij lijkt méér sociaal Europa vooral te bestaan uit meer steun voor de economie van de minder rijke gebieden, maar om één of andere reden wordt dat zelden ermee bedoeld.

En natuurlijk is de Europese Commissie een onverkozen maar zeer machtig orgaan. Ik zou de voorzitter ervan graag rechtstreeks verkozen zien, met bijvoorbeeld als voorwaarde dat de kandidaten een bepaalde ervaring moeten hebben als regeringsleider. Een verkiezing tussen pakweg Schröder, Barrosso en Prodi zou de nationale partijen en de kiezers verplichten ook eens over de grenzen te kijken. Maar de kracht van de Commissie nu schuilt in essentie niet in het feit dat ze niet verkozen is, wel in het zeer sterke (maar overigens vrij kleine) en naar mijn aanvoelen uiterst integere ambtenarenkorps waarop ze kan rekenen. Dat haar dat verweten wordt (met termen als “eurocraten”) zegt meer over de zwakte van haar tegenstanders. Het vertelt overigens ook een waarheid over ambtenaren die velen niet graag horen : hoe beter betaald ze zijn, hoe sterker ze (gemiddeld) presteren…

De Franse presidentsverkiezingen op 22 april (eerste ronde) worden een race met drie : de socialiste Ségolène Royal en de rechtse Nicolas Sarkozy moeten sinds enkele weken de centristische Francçois Bayrou (UDF) naast zich dulden. In een aantal peilingen is hij Royal al voorbijgegaan. Bovendien wijst alles erop dat Bayrou als hij de tweede ronde haalt erg veel kans maakt om die te winnen : tegenover Sarkozy met de linkse stemmen, tegenover Royal met de rechtse. Een opmerkelijke evolutie in het sterk op de links-rechts-tegenstelling georiënteerde Franse politieke landschap. Een Franse collega in EMCO voorspelde een klein jaar geleden “tussen de soep en de patatten” dat Bayrou president zou worden. Ik wist toen niet wie dat was, en in de peilingen scoorde hij ergens rond de 4 à 5%…

Ik zou het zelf moeilijk vinden om een keuze te maken. Instinctief ligt Sarkozy me niet : een erg autoritaire stijl, af en toe flirtend met populistische of zelfs extreem-rechtse standpunten. Royal vind ik dan weer behoorlijk verfrissend : een vlotte stijl die niet te veel gelijkenissen oproept met de klassieke partijbonzen van de Franse PS. Een vrouwelijke president zou natuurlijk een goede zaak zijn. En Bayrou is behoorlijk kleurloos.

Gemakkelijke keuze, ware het niet dat Frankrijk absoluut sociaal-economische hervormingen nodig heeft (en bovendien, als het regent in Parijs…). De enige kandidaat die daartoe bereid lijkt is Sarkozy. Royal leek bij het begin van de campagne een meer Blairistische koers te kiezen, maar keerde uiteindelijk terug naar het klassieke zeer conservatief-linkse PS-discours – het weze in een aantrekkelijke verpakking. Een beetje hervormen is niet hervormen, zodat Bayrou vanuit dit perspectief niet in aanmerking komt. Dan toch Sarkozy ? Qua “waarden en normen” heb ik er bijzonder weinig affiniteit mee, maar…

Ik ben geen Fransman, de keuze blijft me dus gelukkig bespaard ! En dat Chirac weg is, zal ik alvast geen moment betreuren.

Ik heb nog niets over de Noord-Ierse verkiezingen geschreven. Nochtans een thema dat me erg boeit, dus moet ik die achterstand even inhalen. Nu, eigenlijk was de stembusgang een wat overbodige tussenstap : de overwinning van Sinn Féin langs katholieke kant en van de DUP langs protestantse zijde stond in de sterren geschreven. Interessant werd het pas nadat de stemmen geteld waren. Wat wegens het systeem van enkelvoudige overdraagbare stemmen nogal wat tijd in beslag nam (overigens een interessant stelsel dat volgens mij ook bij ons meer gebruikt zou moeten worden; bij computerstemmingen is het telwerk uiteraard geen probleem).

De grote vraag is of de DUP eindelijk de sprong zal wagen en met de grote tegenstander in zee zal gaan. De argumenten om dat niet te doen zijn op, maar in de politiek zijn er niet altijd argumenten nodig : de instinctieve afkeer van Sinn Féin die ondermeer uit de lichaamstaal van DUP-leider Paisley blijkt ligt in balans met het uitzicht op de ministerposten. Volgens mij gaat het deze keer nochtans wel lukken : de schade van het niet-regeren en het zich verstoppen in een zelfgekozen cordon sanitaire zou immers groter zijn dan de schade van het regeren met de (voormalige ?) erfvijand.

Waar beide partijen elkaar wél in terugvinden, is dat ze rekenen op een groot “peace dividend” van de Britse regering : een massale investering (opvallend toch dat de Ierse nationalisten geen probleem hebben met het Britse Pond !). Het doet me een beetje denken aan het Belgische sociaal overleg : de standpunten zijn in het begin altijd onverzoenbaar, en op het einde betaalt de regering altijd de rekening…

Op 22 november trokken de Nederlanders naar de stembus. Nu raakt stilaan ook de formatie van een nieuwe regering rond. Nederland heeft een traditie van langdurige onderhandelingen, maar of het hier na 10 juni zoveel sneller zal gaan is lang geen zekerheid…

Nadat grote winnaar SP wat graag erg snel van het formatieberaad wegliep en GroenLinks “hard to get” speelde om daardoor ook aan de kant te blijven lag de weg open voor wat ik al op de verkiezingsdag als de meest waarschijnlijke uitkomst zag : CDA + PvdA + ChristenUnie. Balkenende en Bos komen zo uiteindelijk in hetzelfde kabinet terecht. Wellicht een stabielere combinatie dan de vorige regeringen, want ook de ChristenUnie wil in de eerste plaats graag als betrouwbare bestuurspartij gezien worden. Al zie ik Rouvoet -die als enige een verkiezingsoverwinning in kabinetsdeelname weet om te zetten- niet gauw toegeven op echt fundamentele principes, niet in ethische kwesties maar ook niet in het sociale en het milieubeleid. Maar dat zullen de anderen wel ingecalculeerd hebben.

Het regeerakkoord ziet er trouwens behoorlijk groen uit, en is verder vooral een lichte bijsturing naar links zonder de hervormingen van de vorige regeringen in vraag te stellen. Met terug meer aandacht voor het klassieke sociaal overleg en voor “samenlevingsopbouw”. In dat kader gaat er heel wat aandacht naar zogenaamde probleemwijken. In tijden van “zinloos geweld” geen overbodige luxe.

Maar het lijkt me toch vooral een beheerdersakkoord. Als de visie van Verhofstadt, Vandenbroucke en anderen eens kon samengaan met de uitvoeringscapaciteiten van de Nederlandse politiek… Gelukkig is er de Tweede Kamer om voor wat vuurwerk te zorgen. Terwijl onze parlementen vooral rustig uitvoeren wat de regeringen beslist hebben. Wat was dat ook alweer, de “uitvoerende macht” ?

Hillary Clinton heeft gisteren aangekondigd dat ze meedoet aan de strijd voor het Amerikaanse presidentsschap – of eigenlijk aan de strijd voor de Democratische nominatie voor dat presidentsschap. De verkiezingen vinden plaats in 2008; het verkiezingsseizoen in de V.S. wordt alsmaar langer. Eerder deze week maakte ook Barack Obama zijn kandidatuur bekend.

Wellicht wordt één van beiden de Democratische kandidaat, tenzij het verhaaltje van de derde hond er een stokje voor steekt. Het zijn allebei interessante kandidaten en ze zouden beiden een goede president zijn, maar mijn voorkeur voor Clinton heb ik hier eerder al eens uitgesproken. Om (opnieuw !) in het Witte Huis te geraken zal ze wel moeten bewijzen dat ze een groot evenwichtkunstenaar is. Om de Democratische nominatie te behalen, moet je dicht genoeg bij de ideeën van het gemiddelde partijlid aansluiten. Eens de nominatie binnen, komt het erop aan je zo dicht mogelijk bij de ideeën van de gemiddelde (stemmende)Amerikaan te positioneren. Terwijl je toch moet doen alsof je ondertussen niet van mening bent veranderd om geloofwaardig te blijven.

Dat maakt het circus van de presidentsverkiezingen niet altijd even fraai en hoogstaand, maar voor wie interesse heeft in politiek blijft het wel erg boeiend om volgen. In de wetenschap bovendien dat het resultaat een reële impact heeft op de wereld, en dus ook op Vlaanderen. Wellicht zelfs meer dan de vraag of Dedecker hier of daar een zeteltje kan binnenrijven.

Dat Bill Clinton nu kandidaat is voor de post van First Lady, zal wel niet in zijn carrièreplannen hebben gestaan. En dat Amerika een dynastie zou kunnen worden waarin de Clintons de Bushes opvolgen, is wellicht ook niet helemaal de bedoeling. Nochtans, na 8 jaar Hillary en dan 8 jaar Jeb Bush, zou Chelsea Clinton oud genoeg zijn om het roer over te nemen…

De kiezer heeft het niet eenvoudig gemaakt. De meerderheid van christen-democraten en liberalen verloor, maar vooral de liberalen betalen daarvoor de prijs. Zodat de christen-democraten goed wegkomen. Een tot nu toe redelijk kleine oppositiepartij ziet haar zetelaantal meer dan verdubbelen, dankzij een duidelijke oppositiecampagne. Maar dat ze mee kunnen besturen, is lang niet zeker, want de christen-democraten en sociaal-democraten (deze laatste na een vrij onzichtbare en al te vriendelijke campagne) werken al aan een (krappe) meerderheid – er moet alleen nog op één of andere aangetoond worden dat er met de sterke nieuwkomer niet kan worden bestuurd. Al moet er volgens de sociaal-democraten wel één en ander veranderen bij de christen-democraten – misschien moeten ze wel een andere leider krijgen. Ondertussen zijn ze bij de liberalen helemaal van de kaart.

Ik heb het over Nederland, natuurlijk, of wat had u gedacht ? De regering verliest fors, maar een opmerkelijk sterke Balkenende -die de voorbije jaren veel aan zelfvertrouwen won- redt de meubelen van het CDA. De PvdA voerde een oppositiecampagne zonder veel inhoud en ziet dus op de linkerflank de SP zeer sterk opkomen. Van degenen waarvoor ik supporterde, houdt het D66 van Pechtold het nog steeds catastrofale verlies iets kleiner dan gevreesd. Maar dat neemt de vragen over de bestaansredenen van de partij niet weg. GroenLinks en Femke Halsema doen het niet slecht ondanks het SP-geweld, al wordt er één zetel ingeleverd. André Rouvoet en zijn ChristenUnie behoren tot het winnende kamp, en mogen misschien proberen een CDA/PvdA-coalitie op de been te helpen. Al zal er, al dan niet voor de show, eerst toch wel met Marijnissens SP worden gepraat.

En dan zijn er nog Geert Wilders (een kruising van Dedecker en Fortuyn, met een snuifje Dewinter) die met 9 zetels de LPF vervangt. En de Partij voor de Dieren. Ik heb veel sympathie voor de dierenrechtenbeweging, maar om daarvan nu meteen een partij te maken ?

Het Nederlandse kiesstelsel zorgt dus voor een sterk versnipperd parlement (in ons systeem zouden veel van de Nederlandse partijen, zelfs zonder de kiesdrempel, niet in het parlement zijn geraakt). Dat hoeft niet slecht te zijn, het geeft de publieke opinie weer in al zijn verscheidenheid. Maar het maakt een stabiel beleid er natuurlijk niet eenvoudiger op. Ik vermoed dat Balkenende één dezer dagen tegen Beatrix “Majesteit, geef me honderd dagen” zal moeten zeggen, zoals Dehaene destijds.

Het wordt boeiend om te zien waartoe een duidelijke keuze voor verandering bij de kiezers, gecombineerd met een sterke score voor de regerende en erg tradtitionele centrumpartij, toe zal leiden. Niet alleen in Nederland, trouwens.

De Franse PS heeft Ségolène Royal als presidentskandidaat aangewezen. Een terechte én zeer interessante keuze. Voor het eerst krijgt Frankrijk een ernstige vrouwelijke presidentskandidaat. Die bovendien een -zeker naar Franse normen- verfrissend geluid laat horen. Ze durft er zelfs voor uitkomen dat ze Tony Blair wel kan waarderen, want voor een Franse socialiste een héél grote stap is. En ze beseft dat de economie bij onze zuiderburen dringend aan hervormingen toe is, al moet ze daarbij sterk rekening houden met het brede PS-spectrum dat ook zeer linkse ideeën omvat.

Wie haar rechtse tegenstander(s) worden, is nog niet helemaal duidelijk. Minister van binnenlandse zaken Sarkozt is de gedoodverfde kandidaat, maar Chirac haat de man dusdanig dat hij in de verleiding zou kunnen komen om zelf nog eens in het strijdperk te treden. Toch zou een confrontatie Sarkozy-Royal erg boeiend zijn : twee tegengestelde figuren die allebei niet zomaar bij het status-quo willen blijven. Met als verhoopt en zeer wenselijk neveneffect dat de regenbui in Parijs ook in Brussel (of eerst in Namen) minstens voor grote druppels zou kunnen zorgen.

Bovendien zou een G8-groepsfoto met de Franse president Royal, de Duitse kanselier Merkel en de Amerikaanse president Rodham-Clinton eindelijk echt duidelijk maken dat gendergelijkheid meer kan zijn dan vrome voornemens. Vorige zondag was naast wapenstilstandsdag ook vrouwendag. Laat ik bij die gelegenheid de vrouwenbeweging voor de komende twee jaar maar twee presidenten in de grootmachten toewensen.

In de V.S. hebben de Democraten het wel degelijk gehaald. Al zijn het in de eerste plaats de Republikeinen die verloren hebben, maar je hoeft niet ver van huis te gaan om te zien dat er ook iemand moet zijn om de stemmen die bij de andere partij weggaan naar de eigen partij te halen. De monsterscore van Hillary Clinton in New York plaatst haar ook meteen in een sterke positie voor 2008. Waaruit nogmaals blijkt dat de Amerikaanse verkiezingsstrijd eigenlijk nooit stopt.

Nu, de Democraten hebben nog lang geen gewonnen spel. Om iets te realiseren zullen ze met Bush moeten samenwerken. Die heeft inmiddels “het signaal van de kiezer” begrepen en eindelijk defensieminister Rumsfeld gedumpt. Maar daarmee is er nog lang geen oplossing voor de situatie in Irak, en de Democraten weten ook niet goed wat de uitweg wel zou kunnen zijn (ik heb eerlijk gezegd ook geen idee, gelukkig is de Essense gemeenteraad niet bevoegd…). Ook voor een aantal binnenlandse problemen is het niet meteen duidelijk hoe Bush en Nancy Pelosi, die de Democratische fractieleidster wordt, samen tot oplossingen kunnen komen. Maar als ook de Democraten niets te bieden hebben, dan zou de kiesstrijd in 2008 toch de te vrezen culturele confrontatie tussen een moderne wereldstaat en een fundamentalistische plattelandsrepubliek kunnen worden.

Ik ben tegen de doodstraf -altijd en overal-, maar je kan natuurlijk niet ontkennen dat Saddam Hoessein de zwaarst beschikbare straf dubbel en dik verdiend heeft. Al is het absoluut wenselijk dat de straf niet wordt uitgevoerd : pure wraak is nooit een goed uitgangspunt. Maar de uitspraak kan natuurlijk niet verbergen dat de Amerikaanse inval in Irak een vreselijke vergissing is geweest. Misschien kan je over de invasie op zich nog discussiëren – de ontmanteling van het Saddamregime is op zich een goede zaak. Maar de manier waarop de V.S. het achteraf hebben aangepakt, getuigt van absolute onkunde. Dat blijken nu ook Bush’ medestanders van destijds te beseffen en openlijk te verklaren.

In een goed functionerende democratie zouden de Congresverkiezingen van dinsdag dus een makkie moeten zijn voor de Democraten. Maar het Amerikaanse kiessysteem (en de campagnefinanciering) geeft een onverantwoord groot voordeel aan de zittende afgevaardigde of senator, zodat het toch nog moeilijk zou kunnen worden. Een echt alternatief hebben de Democraten dan ook lang niet altijd : niet voor het sociaal-economisch beleid van Bush (waar ze twijfelen tussen oud-links protectionisme en de Clintonaanpak), en uiteindelijk ook niet echt voor het Irakbeleid. Het is ook niet evident om daarvoor op dit moment een goede uitweg te bedenken. Irak zomaar achterlaten zou ook onverantwoord zijn.

Toch zullen de Democraten het wellicht halen. Waarna ze de ogen kunnen richten op de presidentsverkiezingen van 2008. Met op dit ogenblik Hillary Clinton en Barack Obama als de twee kanshebbers om de Democratische nominatie binnen te halen. Dat zouden allebei geschikte kandidaten zijn, die een boeiende verkiezing zouden opleveren. Met wat mij betreft een voorkeur voor Clinton, maar ik vermoed dat het uiteindelijk Obama gaat worden. Als de Republikeinen dan John McCain nomineren, één van de minst “Bushige” van allemaal, dan kan de verkiezing alleen een beter resultaat opleveren dan vandaag. Of komt “Condi” roet in het eten strooien ?

In Nederland is de kiesstrijd stilaan losgebarsten. De Nederlandse politiek heeft op een aantal terreinen wel invloed op de Vlaamse, bijvoorbeeld als het over het integratiebeleid gaat. Op sociaal-economisch domein is de invloed heel wat kleiner. Op dat vlak is de Franse invloed veel groter – al bij al ook in Vlaanderen. The Economist vraagt zich deze week af of hervormingen in dat land wel mogelijk zijn. Het antwoord is samengevat “ja, maar…”. Voor wie hier hervormingen wil, is dat niet meteen goed nieuws.

De Nederlandse Stemwijzer deed me zonder dat ik er specifiek op mikte zoals meestal bij D66 belanden. De partij doet het erg slecht in de peilingen, maar qua ideeën sta ik er inderdaad dicht bij. Al heb ik het niet zo voor lijsttrekker Pechtold. Maar wat is het alternatief ? Balkenende (CDA) is me te veel dominee en zijn partij te conservatief. PvdA-leider Bos heeft meer uitstraling en wat frissere ideeën, maar lijkt vooral op een coalitie met het CDA aan te sturen (waar heb ik zoiets nog gezien…) en durft niet doorbijten. VVD-aanvoerder Rutte lijkt me bekwaam en sympathiek, maar daar staat Rita Verdonk op twee en die zie ik echt niet zitten. De SP is me echt wel veel te conservatief-links, en hoewel André Rouvoet (ChristenUnie) dicht bij mijn ideaalbeeld van een politicus aansluit, is godsdienst voor mij geen goede basis om een politieke partij op te bouwen. Dat sluit meteen ook de fundamentalistische SGP uit. De nieuwe rechtse partijen komen helemaal niet in beeld, en de Partij voor de Dieren vind ik wat te beperkt. Dus blijven D66 en GroenLinks over (ondanks de naam minder links dan Groen!), met een lijsttrekker (Femke Halsema) die me enorm aanspreekt. Moeilijke keuze. Ze blijft me dan ook bespaard !