Tom Bevers

Het uur van de waarheid nadert voor de federale regeringsformatie. Met “7 november” is er voor het eerst een soort deadline, tenminste één waarop er uitzicht moet zijn op een oplossing voor Brussel-Halle-Vilvoorde.

Wat ik het meest waarschijnlijke scenario vind is ondertussen al enkele maanden hetzelfde : er komt (60% kans) een oranje-blauwe regering, met een splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde met een reële prijs voor de Vlamingen – voorafgaand aan de regeringsvorming. De rest van de staatshervorming wordt in fasen uitgevoerd. Sociaal-economisch worden er vooral sterke liberale klemtonen gelegd.

Als het niet lukt (25% kans), wordt het land gesplitst als (en alleen als) de franstaligen dat willen en daartoe de nodige unilaterale stappen zetten (al dan niet als reactie op bepaalde Vlaamse “zetten” binnen het Belgische constitutionele kader). Het parlement dat dat desgevallend volgens het internationaal recht zal doen is dat van de Franse Gemeenschap (ook al heeft daar zo goed als niemand, ook in Wallonië, ooit van gehoord).

Als naast de Vlamingen (die immers geen realistisch en wenselijk scenario voor een volledig separatisme achter de hand hebben) ook de franstaligen de splitsing van het land weigeren, dan komt er één of andere regeringsconstructie (paars-groen ?) onder leiding van Guy Verhofstadt (15% kans).

Eén onzekerheid in deze analyse : het congres van N-VA moet oranje-blauw goedkeuren. Als dat niet gebeurt en CD&V wel instemt, dan gaat oranje-blauw toch door (desnoods als een soort inderheidsregering). CD&V zal niet weigeren, want dat is het politieke einde van mister 800.000 Yves Leterme. Dus zal de druk op N-VA heel groot zijn, maar dat is geen garantie op een goedkeuring.

De meest opvallende les is dat ook de democratische separatisten in Vlaanderen eigenlijk niet goed schijnen te weten hoe ze een splitsing van België “hier en nu” zouden georganiseerd willen zien – zonder Brussel en wellicht ook de Rand af te geven. Als daarover onderhandeld zou moeten worden, zouden de franstaligen ontzettend sterk staan, en dat hebben die de voorbije maanden dan weer geleerd. Zowel zogenaamde separatisten als zogenaamde confederalisten mikken al jaren op het “verdampen” van België. Nu blijken ook de eersten daar noodzakelijk het woord “geleidelijk” aan toe te voegen.

Wat mij betreft is een Vlaamse staat zonder sterke band met Brussel een minder goede optie dan het huidige België. Bovendien zou een economisch sterk Wallonië een ongelooflijke hefboom zijn voor de Vlaamse welvaart, binnen of buiten één staatsverband. Maar wellicht vooralsnog eenvoudiger te realiseren binnen die ene staat. Die toch verder zal verdampen tot ze wellicht alleen symbolisch nog bestaat.

Bettina Geysen wordt de nieuwe voorzitster van Spirit. Ik vind de manier waarop de Vlaamse links-liberalen de verkiezingsnederlaag aanpakken erg verstandig. Geen paniekvoetbal en een rustige analyse waarin ik me goed kan terugvinden : nood aan een scherper profiel, vooral sociaal-economisch, en boegbeelden die dat ook kunnen uitdragen. Met Geysen krijgt de partij een nieuwe voorzitter, van buiten de politiek. Ik ken haar niet zo goed, en ze moet nog veel bewijzen in de politiek. Maar ik vertrouw erop dat het partijbestuur weet wat het doet. Een nieuw gezicht was sowieso wenselijk, en haar media-ervaring is alleszins meegenomen. Ook al zullen er wellicht geen tegenkandidaten zijn, op mijn stem kan ze alleszins rekenen.

Ook bij de sp.a en bij Groen! zijn er voorzittersverkiezingen, telkens wel met meerdere kandidaten. Het kartel sp.a-spirit is ten dode opgeschreven als De Bruyn het haalt bij de sp.a. Al denk ik dat de splitsing dan eerder tussen de “sp” en de “a” zal zitten dan op de plaats van het koppelteken in de partijnaam. Maar Caroline Gennez zal het wel halen. Al bij al geen slechte keuze overigens, al had haar “lancering” een stuk eleganter gekund. Bij Groen! gaat de keuze ondermeer tussen Tavernier, Vogels en Staes. Die laatste is een ex-partijgenoot (x2) en een overtuigde maar realistische (én regionalistische) groene. Hij is bovendien Vlaanderens beste Europarlementslid. Was ik groen!, ik koos Bart.

Ik had natuurlijk alle dagen een commentaar kunnen neerpennen op de regeringsonderhandelingen, maar het heeft weinig zin om gewoon te herhalen wat de kranten schrijven. Een beetje spijt heb ik er wel van, want ik zou een frontale crash voorspeld hebben. En kijk, deze morgen lijkt de formatietrein inderdaad tegen een muur te zijn gebotst : de Franstalige “tegeneisen” op het vlak van staatshervorming jagen de Vlamingen op de kast. Dat is natuurlijk gespeeld, want iedereen wist dat de zware Vlaamse communautaire agenda op een stevige repliek zou kunnen rekenen. Al blijft dat moeilijk verkoopbaar voor wie aan Vlaamse kant vóór de verkiezingen een “gratis” grote staatshervorming heeft beloofd.

Leterme probeerde de voorbije weken genoeg cement aan te maken tussen de oranje-blauwe partijen door vooral aan het niet-communautaire te werken. Hoewel in de tweede versie van zijn nota (toch in de hoofdstukken die ik heb gelezen) elke bezieling en vernieuwing opnieuw ontbrak, leek dat soms ook te lukken (tussen haakjes : uit de nota blijkt dat CD&V in scherpe tegenstelling tot Open Vld een partij blijft die fundamenteel niet kan of durft kiezen en die er alleen maar op uit is om mee te mogen beheren, zonder een richting te moeten aangeven). Maar dat het bouwwerk niet stevig genoeg zou zijn om de staatshervormingsstorm te weerstaan, was behoorlijk voorspelbaar. “Kroniek van een aangekondigde crisis”, dus. Die kan therapeutisch werken, of de trein doen ontsporen. Aangezien de crisis voorspelbaar is, zou Leterme ze moeten hebben ingecalculeerd en weten hoe hij de trein op de sporen wil houden. Dehaene zou dat in elk geval geweten hebben !

En toch… Als ik zou moeten wedden op de nieuwe regering, dan zette ik mijn geld in op Verhofstadt III. Als er nog een federale regering komt.

“Le jour de gloire” van Yves Leterme is nog lang niet “arrivé”. Zijn verwarring tussen de Brabançonne en de Marseillaise kan dan door Vlaams(gezind)e ogen nog sympathiek lijken, tactisch is het een grote blunder. Als je symbolen niet belangrijk vindt, is het des te essentiëler om met die van een ander voorzichtig te zijn.

Het verbaasde mij overigens dat Jean-Luc Dehaene vorige week zo snel de fakkel doorgaf. Of eerder : dat hij de handdoek in de ring wierp, want ik zie vooralsnog onvoldoende basis om een regering te vormen. Leterme heeft een groot risico genomen door nu al formateur te worden. Daarvoor zijn twee mogelijke verklaringen : ofwel ziet hij meer dan de anderen en weet hij dat hij het zal halen. Ofwel heeft hij aan zijn 800.000 stemmen een wat zegedronken troebele blik overgehouden.

De reacties van de andere partijen op zijn formateursnota liegen er ondertussen niet om : “L’étendard sanglant est levé” bij zijn toekomstige coalitiepartners. Welke prijs wil Leterme betalen voor de Wetstraat 16 ? En welke voor de staatshervorming die aan de intrede aldaar onvermijdelijk voorafgaat ? Hij gaat veel meer sociaal-economisch terrein dan hem lief is moeten overlaten aan Open Vld en MR die op dat vlak in een zetel zitten en veel minder last hebben van het “enerzijds/anderzijds”-syndroom dat CD&V nog steeds teistert, maar die wel de enige mogelijkheid is om alle stukken van de “zuil” tevreden te houden, die staat te popelen om terug aan de macht te komen. Om maar één probleem te noemen. Leterme zal de komende dagen alvast een “Vinokourov” moeten doen : vanuit een onverwacht slechte positie terug de leiding nemen. En Dehaene heeft hem volgens mij te vroeg afgezet aan de voet van de berg…

Tenslotte is de Marseillaise één van de indrukwekkendste nationale hymnes in deze wereld en zing ik hem bij gelegenheid graag mee. Mijn kennis van de Brabançonne -niet echt gemaakt om in het Nederlands te worden gezongen- beperkt zich tot wat flarden, ook al omdat ik nog nooit de behoefte heb gevoeld deze ook ten berde te brengen. Maar ik kan ze vooralsnog wel uit elkaar houden !

Na de informatieronde van Didier Reynders, noodzakelijk maar veel te lang, is het nu de beurt aan Jean-Luc Dehaene om als “onderhandelaar” het pad te bereiden voor een nieuwe regering. Dehaene is de op één na beste eerste minister van de voorbije 20 jaar en dus daardoor alleen al een goede keuze voor de taak. Hij heeft twee grote opdrachten : de weg naar een staatshervoming uittekenen en Joëlle Milquet zover krijgen dat ze die weg ook mee inslaat. Al kan ik me uiteindelijk niet voorstellen dat de voorzitster van een partij met tien kamerzetels uiteindelijk niet zou bezwijken voor het vice-premierschap en de historische kans om haar cdH terug als beleidspartij op de kaart te zetten. Maar de prijs daarvoor wordt een staatshervorming die nét voldoende is om door CD&V/N-VA te worden geslikt. Dehaene zal daartoe wellicht veel ingrediënten moeten samenbrengen, in wat een smakelijke hutsepot of een vieze brij kan worden. Of -waarschijnlijker- iets dat het midden houdt daartoe. Met “Brussel-Halle-Vilvoorde” wellicht als een soort voorgerecht.

De proefballonnetjes langs Franstalige kant om de groene partijen mee aan boord te brengen lijken me vooral een tacktisch spelletje : van de MR die in 2009 graag uitzicht zou hebben op een meerderheid in het Waals Parlement zonder de PS, desnoods met alle anderen. En van cdH dat de eigen linkse flank wil afdekken en ook al heeft uitgerekend dat de N-VA veel minder zwaar zou wegen in een coalitie waarin ook Groen! en Ecolo zitten. Het is alleen voor tijdelijk gebruik bestemd.

Ik hoop ondertussen dat Dehaene de handen vol zal hebben aan het communautaire luik en zich niet al te veel op het sociaal-economische domein stort. Daar heeft de loodgieter volgens mij al te vaak buizen gelast die al snel gingen lekken en die nu nog maken dat we met chronische wateroverlast in de nationale kelder kampen. Dat hij tegen 21 juli klaar wil zijn, is op dat vlak misschien een geruststelling. Bovendien : hoe langer het duurt, hoe groter de kans dat de PS terug in beeld zal komen. Waarmee Vlaanderen een historische vergissing zou maken.

Ik heb weer Parkroefel-fotograaf gespeeld. Altijd leuk om te doen. De foto’s staan trouwens hier.

Nog altijd een mooi en goed georganiseerd initiatief, maar ik verlang toch terug naar nog eens een échte, grote Roefel met blik achter de schermen van de volwassenenwereld. Niets om jaarlijks te doen, maar om de drie à vier jaar zou het toch moeten kunnen.

Volgens de cijfers die nu voorliggen, is de liberale politieke familie de grootste. Alleen is er, op het ogenblik dat ik dit schrijf, maar heel weinig informatie over een mogelijke zetelverdeling. Zodat ik ook niet weet welke regeringscombinaties mogelijk zijn.

Natuurlijk is het wel duidelijk dat in Vlaanderen CD&V/N-VA de grote overwinnaar is. Samen met de onverwacht sterke Lijst Dedecker. Het initiatief ligt langs deze kant van de taalgrens dus bij Yves Leterme. Maar hij staat wel voor een zeer moeilijke opdracht : N-VA aan boord houden met een sterke staatshervorming en anderzijds Franstalige regeringspartners vinden.

Het kartel sp.a-spirit lijdt een zéér zware nederlaag, en dat doet natuurlijk pijn – ook bij mij, al heb ik niet echt veel geïnvesteerd in deze verkiezingen (daar zal het wel niet aan liggen, zeker). In een kartel dat rond 16% zou scoren, is het gewicht van spirit uiteraard erg klein. Dat noopt tot bezinning, al geldt dat in de eerste plaats voor het hele kartel. Het lijkt mij alvast fout te zijn geweest om de Stevaert-positie van het “midden van het bed” aan te houden zonder Steve. Bovendien pakte het kartel (deels noodgedwongen) uit met vrij zwakke lijsttrekkers – de provinciale kieskringen zijn een onding omdat er steeds beroep moet worden gedaan op dezelfde BV-politici. Uiteraard zijn er een aantal kiezers overgestapt naar Groen!, en volgens mij ook een aantal naar Open Vld – paarse kiezers die de zwakste partner uit de peilingen wilden ondersteunen. De relatief gunstige peilingen voor sp.a-spirit zijn dus een “self-destroying prophecy” gebleken. Inhoudelijk durfde sp.a-spirit onvoldoende de “oude vormen en gedachten” afwerpen en resoluut kiezen voor een moderne sociaal-democratie. De conservatief-linkse restauratie inzetten zou niet de juiste boodschap zijn, dat bewijzen ook de resultaten van klein-links.

Wie moet regeren ? Een klassieke tripartite maakt natuurlijk een staatshervorming met grondswetwijziging mogelijk. Maar het lijkt me niet de beste optie voor een doortastend beleid. En je kan ook veel hervormen zonder de grondwet te veranderen.

Wat mij betreft, zou sp.a-spirit het best naar de oppositie gaan, en de PS daarnaartoe meenemen. Dat lijkt me voor beide een goede zaak om (op een zeer verschillende manier) te herbronnen.

Volgens mij is de meest logische regering CD&V/N-VA, MR, Open Vld, CDH en indien nodig de Lijst Dedecker. CD&V/N-VA heeft als kandidaat-premier Leterme vooruitgeschoven, MR en Open Vld kozen beide voor Guy Verhofstadt. De strijd om de Wetstraat 16 kan nog spannend worden.

Soms zou ik een zwevende kiezer willen zijn. Dan kon ik nu lekker overwegen om voor Groen! te stemmen, omdat die partij terug beseft dat ze vooral geloofwaardig is als ze over ecologie spreekt, omdat er wel degelijk een sterk klimaatbeleid moet komen, en omdat Vera Dua het verhaal goed brengt. Maar ik zou ook twijfelen, omdat eigenlijk alle partijen wel voor dat klimaatbeleid opkomen, en omdat Groen! het niet kan laten sociaal-economische onzin te verkopen.

Was ik een zwevende kiezer, dan overwoog ik misschien wel CD&V/N-VA. Niet om met de stroom mee te drijven, maar om de proef van het “goed bestuur” eens op de som te nemen. En om Bart De Wever en C° een verdiend steuntje in de rug te geven wegens veel overtuiging en weinig machtswellust. Maar de schrik voor een zeer kleurloos beheer zonder visie en voor de oude CVP-aanpak die heel snel terug zou kunnen komen, zou me argumenten geven om dat niet te doen.

Ook de Open Vld zou een behoorlijke kans maken. Die partij probeert inhoud te brengen in de campagne, en heeft een zéér sterke ploeg ministers in huis (even Verwilghen wegdenken en al de rest, Vlaamse of federaal, hoort bij te top – over “goed bestuur” gesproken…). Maar ik vrees dat Verhofstadt alle principes overboord zou zetten om aan de macht te blijven, en dat bij de voorspelde en voorspelbare nederlaag de partij totaal aan het zwalpen zal gaan – liever niet met mijn stem, zou ik denken.

Ik zou natuurlijk ook sp.a/spirit overwegen. Omdat Johan Vande Lanotte een goede premier zou zijn, omdat je min of meer zeker bent van “what you see is what you get” en omdat het spirit-programma mij ook als zwevende kiezer wel zou aantrekken. Maar weegt spirit nog wel een beetje binnen het kartel ? Durft de sp.a wel hervormen als er tegenkanting komt bij het vastgeroeste deel van de achterban ? En worden er (deze keer) sterke V/M genoeg gevonden om de regeringsbankjes te bevolken ?

Het zou wel eens leuk zijn, dat twijfelen. Een milliseconde lang zou ik zelfs het VB eens kunnen overwegen, om voor hen de nederlaag van 10 juni te verzachten die de anderen iets te veel zou opluchten. Of ik zou een oogwenk aan Dedecker kunnen denken, om dan snel weer mijn gezond verstand terug te vinden.

Was ik een zwevende kiezer, ik zou nogal zweven. Om wellicht op dezelfde plaats te landen als ik nu ga doen. Maar de zweefvlucht zelf zou wel boeiend zijn.

Het communautaire debat beheerst opnieuw de verkiezingscampagne. Zelf vind ik dat ook belangrijk, maar ik krijg vaak het gevoel dat het voor sommigen en op bepaalde terreinen vooral dient als excuus om inhoudelijk niets te zeggen. Bovendien ontbreekt het vaak aan ideeën die buiten de reeds lang platgetreden paden gaan (en toch niet helemaal wereldvreemd zijn). Het Brusselstandpunt van de “Sociaal-Flamingantische Landdag” (SFL), een gezelschap waarmee mijn affiniteit overigens zeker niet onverdeeld is, is een mooie uitzondering op die regel. De keuze voor een Vlaams Gewest met Brussel én met een sterk Franse Gemeenschap binnen de Vlaamse grenzen durft tenminste van de realiteit uitgaan dat elke onderhandeling met twee partners moet worden gevoerd, en dat het veranderen van het status quo nooit eenzijdig zal zijn.

Voor wie denkt daarop een uitzondering te kennen : het zondermeer uitroepen van de Vlaamse onafhankelijkheid (het RTBF-scenario) wordt voor Vlaanderen zondermeer de duurste optie, want dan zal de onderhandeling gevoerd moeten worden met internationale instellingen waartegenover Vlaanderen in een erg zwakke positie zal staan.

Het SFL-model zou -mits het opvullen van enkele gaten-volgens mij een goede zaak kunnen zijn voor Vlaanderen, Brussel, Wallonië en België. Alleen krijgt het natuurlijk pas echt enige waarde zodra er ook enkele prominente Franstalige Brusselaars hun handtekening zetten, en dat is natuurlijk de echte uitdaging. Dat de tekst vergeet te vermelden dat het zo geconstrueerde Vlaanderen probleemloos het Europese Minderhedenverdrag zou kunnen ondertekenen, is op dat vlak jammer.

De tekst lokt hopelijk de Vlaamse Beweging (al dan niet partijpolitiek vertaald) en vooral het anti-Brusselse deel ervan uit de tent.

De scouts bestaan 100 jaar, en vieren dat met een stevig feest in Brussel. Daarbij past natuurlijk een welgemeende “gelukkige verjaardag”. Omdat ik jeugdbewegingen heel belangrijk en waardevol vind. Omdat ik wel bewondering heb voor het grensoverschrijdende groepsgevoel van scouting, en voor hun tradities. Omdat ik ook wel een beetje jaloers ben op een beweging die (twee keer) het Koning Boudewijnstadion kan vullen.

Toch houd ik, zoals het hoort, uiteindelijk natuurlijk veel meer van de traditie waaruit ik zelf kom. Ik zou dat rationeel kunnen argumenteren, maar besef dat het uiteindelijk vooral een emotie is. Eens KSJ’er, altijd KSJ(-KSA-VKSJ)’er. Als ik de scouts vandaag één ding kan toewensen, is het ook dat : dat ze vooral zichzelf blijven. En zichzelf voortdurend heruitvinden in een veranderend Vlaanderen en een veranderende wereld.