Tom Bevers

Terug in Duitsland beland, voor het “Informelles Treffen des EU-Beschäftigungsausschusses” – kortweg EMCO. In Dresden. Mooie stad, zeker zo midden in de zomer… De historische Neumarkt werd de laatste jaren heropgebouwd -na het bombardement van 13 februari 1944 !- zodat er nu een gloednieuwe antieke kathedraal op prijkt. Wat wel een beetje een Efteling-effect geeft. Toch meer dan de moeite waard.

Maar ik wilde het eigenlijk over EMCO zelf hebben. Ik vind het boeiend hoe vergaderingen, afhankelijk van samenstelling en spelregels, tot besluitvorming komen. EMCO is op dat vlak een zeer interessant studie-object. De vergadering bestaat uit 28 delegaties (27 EU-Lidstaten en de Commissie) en beslist in principe in consensus. Theoretisch kan er wel gestemd worden, maar dat gebeurt niet. Als er gestemd zou worden, gebeurt dat met een gewone meerderheid, en die wetenschap is wel latent aanwezig in de vergadering.

Maar daaruit de conclusie trekken dat iedereen een gelijk gewicht heeft, is wat voorbarig. In de eerste plaats omdat EMCO de instellingen van de Europese Raad adviseert, en daar heeft ieder land een verschillend stemgewicht. Of zelfs een vetorecht. Ook los daarvan weegt de mening van Frankrijk sterker dan die van Malta, gewoon op basis van de grootte van het land. Al zijn er daarop ook weer corrigerende factoren : een actieve, deskundige delegatie krijgt een hoger soortelijk gewicht. De nieuwe Lidstaten wegen alsnog wat minder zwaar. Wie voorzitter is van de Unie of het binnenkort wordt, krijgt extra invloed. Landen zonder regering of in een soort interregnum (zoals Frankrijk nu) moeten dan weer wat inleveren.

Er spelen nog wat extra factoren. De voorzitter komt uit één van de Lidstaten, maar werkt in de eerste plaats naar een consensus toe. Toch speelt diens achtergrond natuurlijk wel een rol, ondermeer bij de agendasetting of in het net doen overhellen van een bepaalde keuze. Dan is er nog de Commissie : die heeft een eigen positie maar werkt ook in het “algemeen belang”. Ze kan sterk of zwak zijn, afhankelijk van de vertegenwoordigers en van de bevoegde commissaris – of van de Commissievoorzitter. De ene ziet ze al graag wat actiever dan de andere, en soms wekt ze een “één tegen allen”-reactie op. En ze kan veel meer middelen in de EMCO-werking investeren dan de gemiddelde Lidstaat. Bovendien heeft ze een historisch gegroeid recht op het “laatste woord” in vergaderingen, wat niet onbelangrijk is.

Dat EMCO er soms meer dan een volle dag over doet om een “opinion” van twee bladzijden te schrijven, is in die omstandigheden al bij al niet zo verwonderlijk. In de meeste gevallen is daar dan al een vergadering aan voorafgegaan waarin iedereen de eigen mening geeft, en waaruit dan vervolgens een ontwerptekst wordt gebrouwen. Waarna de “wording” van de tekst een half uur discussie kan opleveren over de vraag of een bepaald fenomeen nu al dan niet moet worden “addressed”, “reviewed”, “considered” “taken into consideration”. Waarbij een laatste factor een rol speelt : er wordt in het Engels gewerkt, zodat de Engelstaligen soms puur op linguïstische gronden kunnen argumenteren. Of soms ook verbaasd de discussie moeten aanhoren (de Britse naast wie ik zat vermoedde dat de vier termen hiervoor in het synoniemenwoordenboek allemaal naast elkaar staan – en suggereerde binnensmonds “abolished” als meest gepaste “synoniem”). Ondertussen zitten een aantal delegaties zich af te vragen wat dat dan vertaald in hun eigen taal zal geven.

Het heeft even geduurd om door te krijgen hoe je in dat soort setting de besluitvorming kan beïnvloeden, alle factoren incalculerend. Ik wordt overigens veelal niet geacht zelf iets te zeggen. Wie dus denkt mij ooit in de gemeenteraad te kunnen uitschakelen door enkele uren over één paragraaf te discussiëren, vergist zich. Als ik mag meepraten, houd ik dat desnoods nog veel langer vol…

Enkele dagen Berlijn. Werk, maar toch tijd voor een bijzonder zonnig terrasje met collega’s. Die er voor een andere conferentie moesten zijn. Europees voorzitterschp zorgt voor druk programma bij de Duitsers. Prachtige stad, enkele jaren geleden grondig bezocht. Blijft me imponeren. Gelegenheid om mijn Duits wat op te poetsen. Erg interessante “peer review” over de interactie tussen werkloosheid en sociale bijstand (leefloon) in Duitsland. Zou me ook interesseren als ik er niet voor betaald werd. ’s Avonds aan tafel met prof. Madsen over flexicurity gesproken. Zegt waarschijnlijk niet veel, maar is toch zo’n beetje als “met Einstein over relativiteitstheorie gesproken”. Al is flexicurity nog wel van een andere orde, natuurlijk. Overigens ook over veldrijden gehad met Europese Commissie. Het moet niet altijd werken zijn. Daarom ook enkele uurtjes tussen vergadering en vliegtuig opgevuld met bezoekje aan Zoo. Was er bij vorige bezoek niet van gekomen. Mooie Zoo. IJsbeertje Knut niet gezien. De ouders die hem niet wilden wel. Waren duidelijk aan nieuwe baby aan het denken.

“Ich möchte ein Eisbär sein im kalten Polar, dann müßte ich nicht mehr schrei´n, alles wär so klar.” Neen, toch maar niet. Ik hou meer van de zomer. Zelfs in april. Het klimaat mag natuurlijk niet veranderen. Maar dit weer mag gerust tot september aanhouden…

Vorig weekend besloten de Ierse republikeinen van Sinn Féin om de legitimiteit van de Noord-Ierse politie (PSNI) te aanvaarden. In ieder ander democratisch land zou zoiets de evidentie zelf zijn, maar in Noord-Ierland heeft de voorganger van de PSNI, de Royal Ulster Constabulary, altijd zeer sterk in de invloedssfeer van de Britsgezinde unionisten gelegen, zoals recent overigens nog werd aangetoond. In de katholieke Iersgezinde wijken zorgde het IRA, waarmee Sinn Féin sterk verbonden is, voor de ordehandhaving. Dat gebeurte niet altijd even zachtzinnig : een kogel door de knie of zelfs door het hoofd behoorden tot het straffenarsenaal…

Met de aanvaarding van de politie heeft Sinn Féin de laatste uitvlucht voor de radicaal-Britsgezinde DUP weggenomen, die nu na de komende verkiezingen wel met de republikeinen zal moeten regeren. Politiek-tacktisch meesterschap heeft Sinn Féin omgevormd van een aan terroristen gelieerde kleine Noord-Ierse partij tot een democratische machtsfactor in heel Ierland. Maar vooral de ommekeer die de partij bij de eigen achterban heeft teweeggebracht is bijzonder opmerkelijk. Er is groot leiderschap voor nodig om mensen na jaren oorlog mee te krijgen in een vredesproces, waarbij ook toegevingen moeten worden gedaan. Zonder dat dit overigens ook maar enige verontschuldiging voor talrijke IRA-aanslagen inhoudt.

Ook langs Britsgezinde kant zijn er trouwens opmerkelijke stappen gezet. Ook daar zullen het de radicalen zijn die er uiteindelijk het meest van zullen profiteren. Dat lijkt wel een wetmatigheid : om een vredesproces te beginnen, moeten de gematigden langs de twee kanten elkaar vinden. Om het af te ronden, heb je de radicalen nodig.

Voor mijn werk moest ik twee dagen in Amsterdam zijn(ondermeer om naar Vlaams minister Vandenbroucke te gaan luisteren, altijd leerzaam), en ik ben bij wijze van vakantie een dagje langer gebleven. Omdat ik de stad nog nooit had bezocht. Ik heb er zeker geen spijt van. De ene stad doet me altijd aan andere denken. Amsterdam riep beelden op van Roosendaal (daar kan ik als Essenaar niet onderuit) en van Leiden waar ik deze zomer was. Maar ook van Kopenhagen, en soms van Toronto. Dat laatste omwille van de Chinese wijken en van het vele Engels. De hoofdstad van het Nederlands is zijn taal aan het verliezen, en dat is natuurlijk géén goede zaak.

Vanzelfsprekend speelde “Amsterdam” van Kris De Bruyne door mij hoofd. Omdat ik dat, zoals ik hier al eens schreef, het mooiste Nederlandstalige lied vind. En omdat het ook gewoon klopt.

Je kan er boeken kopen …die ik al een tijdje zocht
Die je hier heel zelden vindt
Je kan er langs de grachten lopen
Je haar los in de wind …of de regen
Je kan er uren slijten
De parken zijn er groen …of in prachtige herfstkleuren
Je kan er naar Van Gogh gaan kijken …vooraf niet veel van verwacht, nu een veel bredere kijk op gekregen
Dat zou je eigenlijk wel eens moeten doen
Je bent er vogelvrij
Omdat er alles kan
Zo dichtbij en toch zo ver is Amsterdam

Ook even over de Overtoom gewandeld, omwille van dat andere prachtige lied (eigenlijk een gedicht van Simon Carmiggelt). Geen spijt van. Ondanks het half uur vertraging dat de NS mij aandeed. Als om te zeggen dat het gras niet altijd groener is aan de andere kant van de heuvel…

Milton Friedman is overleden. Een economist die thuishoort in het lijstje van de allergrootsten. De grondlegger van het monetarisme, dat in grote lijnen nog steeds aan de basis ligt van het beleid van de Federal Reserve en (zeker) de Europese Centrale Bank. De man die de aanzet gaf voor het neoliberale antwoord op het Keynesianisme en daarmee de wat naïeve hoop op een volledig stuurbare economie doorbrak – dat mocht ook wel. De uitvinder van het concept van een “permanent inkomen”, waarbij gesteld wordt dat niemand zomaar meer gaat uitgeven omdat hij toevallig even wat meer verdient. En van de in politieke kringen zeer gehate NAIRU, die stelt dat sommige structuren een bepaalde werkloosheid hebben gecreëerd die alleen ten koste van hoge inflatie kan worden verminderd.

Met de politieke vertaling van zijn ideeën, die hem er ondermeer toe bracht zeer rechtse economische keuzes te verdedigen (tot de Pinochetdictatuur toe) ben ik het lang niet helemaal eens, maar als wetenschapper blijft hij gemakkelijk overeind.

Latere theorieën hebben de zijne zowel verder doorgetrokken als genuanceerd, maar zijn werk blijft een mijlpaal dat de deuren van de macro-economie heeft opengegooid en een zekere “pensée unique” heeft doorbroken. Om vervolgens tijdelijk zelf die rol over te nemen, maar uiteindelijk toch de weg vrij te maken voor een rijkere en meer genuanceerde benadering. Zodat ik vanuit mijn economie-achtergrond vond dat ik zijn overlijden niet zomaar kon laten voorbijgaan…

Elk jaar mag ik in Horendonk het zesde leerjaar inwijden in de geschiedenis en de werking van de Europese Unie. Ik was nu eenmaal degene die het dichtst bij de Unie staat die ze daar te pakken konden krijgen. Ik doe dat met veel plezier, omdat ik graag af en toe lesgeef, en ook omdat ik geloof in het Europese project, ondanks al zijn onvolkomenheden. En omdat elke generatie opnieuw moet leren dat het dankzij dat Europese project is dat dit continent zijn eeuwenlange traditie van oorlogen heeft opzijgezet.

Jaar na jaar komen er nieuwe landen op de kaart, of veranderen er van positie : van kandidaat tot lidstaat, van buitenstaander tot kandidaat. Deze keer heb ik (handmatig…) Servië en Montenegro uit elkaar moeten halen. Waarbij Montenegro meteen een euroland is geworden. Ze hebben dat wel niet officieel gevraagd (nogal moeilijk voor een niet-lidstaat) maar ze mogen het nu wel blijven. Ook Macedonië is officieel kandidaat geworden, en Slovenië voert met nieuwjaar de euro (wel officieel) in.

Als de Unie de kwestie Turkije ooit verteert, zal zich de vraag aandienen wat er uiteindelijk met de Oekraïne, Wit-Rusland, maar ook Georgië, Azerbeidjan, … moet gebeuren. En onvermijdelijk moet iemand zich ooit afvragen of Rusland er niet bij hoort. Een EU die zich uitstrekt van de Chinese grens tot in Ierland, van de Noordpool tot aan Irak en Iran ? Er zal nog veel water door de Schelde, Maas, Rijn, Seine, Theems, Donau, Wolga, … moeten vloeien. En toch moet ik elk jaar de kaartjes een beetje aanpassen.

Finland is voorzitter van de Europese Unie. Dus organiseert het de halfjaarlijkse “informele” vergadering van EMCO (Employment Committee). Dus bevind ik me dezer dagen in Espoo, niet zo ver van Helsinki. Waar ik bijzonder weinig over te vertellen heb, want veel vrije tijd is ons hier niet echt gegund. Ik heb Helsinki gelukkig al twee keer gezien, en ik vind ze nog steeds meer dan de moeite waard. Een geslaagde combinatie van verschillende stijlen, met veel mooie eigentijdse architectuur. Een heel relaxte stad ook.

De eerste keer dat ik hier was, is zes jaar geleden. Min of meer exact zes jaar geleden, want ik herinner me dat het enkele dagen na de gemeenteraadsverkiezingen was. Toen waren er in Finland ook verkiezingen. In mijn map met verkiezingsstukken van 2000, die ik de voorbije maanden af en toe bovengehaald heb, vond ik nog een Fins pamflet van toen. Ik weet niet of de betrokkene het zitje waarvoor hij kandidaat was heeft gehaald. Nu, ik weet ook niet of zijn programma enigszins aanvaardbaar was, want het Fins is nu niet meteen de meest doorzichtige taal. Ik ben al blij dat ik onthouden had dat het woord voor “melk” met een “m” begint. Misschien kan ik nu ook nog onthouden dat een citroen in het Fins “sitruuna” is – maar dat zal wel een leenwoord uit één van de Germaanse talen zijn.

Jammer dat er niet wat meer tijd is, want ik weet uit ervaring dat een wandeling in de Finse bossen de ideale manier is om wat afstand te nemen van de Essense gemeentepolitiek.

Bij officiële vergaderingen en congressen in het kader van het EU-Voorzitterschap van één of andere Lidstaat hoort klassiek ook een das waarin het logo van dat voorzitterschap wordt verwerkt – of waarin er toch op één of andere manier wordt verwezen. De logo’s zijn soms geslaagd maar zelden origineel (het moet gezegd : de enige uitzondering lijkt me België in 2001 te zijn geweest), de dassen zijn vaak hoogst origineel maar zelden geslaagd te noemen. Finland maakt daarop geen uitzondering. Je ziet de das dan soms opduiken op de vergadering zelf (bij wie een das kan knopen…) maar zodra de zesmaandelijkse beurtrol voorbij is, komen ze nooit meer terug (tenzij wellicht als carnavalsattribuut). Alleen de Deense en de Ierse das zie ik af en toe nog opduiken.

In alle landen is er dus ergens een ambtenaar, of misschien wel een minister, die op een bepaald ogenblik de knoop heeft doorgehakt en voor een lelijke das heeft gekozen. Die dan vervolgens in enkele duizenden stuks wordt gemaakt. Dat besluitvormingsproces intrigeert me wel : het zal wellicht in alle landen anders lopen, overeenkomstig de eigen tradities. Maar het leidt heel zelden tot een goed resultaat. Misschien moet ik als eerste voorstel in de gemeenteraad maar de aanmaak van een gemeentelijke das op de agenda zetten. Om te zien of de voornemens voor “goed bestuur” van de nieuwe meerderheid ook zichtbaar kunnen worden gemaakt. Of meteen al de nek worden omgewrongen…

Waar was je op 11 september ? Aan het werk, toen nog in de Belliardstraat. Ergens in de namiddag surfde ik even naar de site van De Standaard, ook toen al de sterkste nieuwssite. Om te zien of er in de Wetstraat niemand iets had gezegd dat twee dagen lang in de kranten zou staan. Maar ik geraakte niet binnen op de site. Ook niet op die van CNN, wat al iets meer verbaasde. Maar de internetverbinding deed het nog wel. Statistieken kon je nog gewoon raadplegen.

Toen ik naar huis ging, meldde een collega in de gang dat er een vliegtuig in één van de Twin Towers was gevlogen. In het Brusselse Centraal-Station stond een massa volk rond een televisie die daar in een cafeetje altijd op niets staat en alleen bij voetbalwedstrijden wordt bekeken.

De trein leek me nog stiller dan anders. Ik weet nog dat ik me afvroeg wie het al wel wist, en wie nog niet. Treinreis tussen twee werelden. Tussen het hoopvolle einde van de 20e eeuw en het moeilijke begin van de 21e. De trein is altijd een beetje reizen.

11 september. 5 jaar later. Natuurlijk een dag om stil te staan bij de aanslagen op de Twin Towers en bij de slachtoffers daarvan. Minder “natuurlijk” misschien, maar voor mij ook een dag om te denken aan al wie de voorbije vijf jaar omkwam als gevolg van de aanslag. De Amerikaanse en andere soldaten die sneuvelden in Afghanistan en Irak. De véél talrijker Afhganen en Irakezen die er, al dan niet als “collateral dammage” omkwamen.

De mensen in Afrika die omkwamen van de honger. Of in andere continenten. Of van AIDS. Of gewoon van armoede, want daar komt het vaak op neer.

De jongeren die omkwamen in het verkeer. Mensen die eenzaam sterven. In een tehuis, of ergens in een portaal.

Al wie op één of andere manier, rechtstreeks of onrechtstreeks, stierf omwille van wat uiteindelijk één of andere politieke beslissing was.

Op 8 oktober zijn het máár gemeenteraadsverkiezingen. Gelukkig maar. Toch gaat het ook een klein beetje hierover. Omdat de wereld in ons dorp begint. Omdat al wie verantwoordelijkheid draagt, ook déze verantwoordelijkheid voor een stukje mee draagt.

Als ik, soms, niet meer weet waarover politiek ook alweer gaat, dan zet ik “Why ?” van Tracy Chapman op. “Why do the babies starve, when there is enough food to feed the world ? Why are the missiles called peacekeepers, when they’re aimed to kill ?” En dan “But somebody’s gonna have to answer.” Ook daarom sta ik op 8 oktober op de lijst. Om, heel bescheiden en voorzichtig, op zoek te gaan naar enkele puzzelstukjes voor dat antwoord.

De oorlog in het Midden-Oosten die ergens in de jaren 1940 is begonnen neemt een pauze – aan één front tenminste. Deze ochtend ging de wapenstilstand tussen Israel en de Hezbollah in. Die laatste, en vooral de Iraanse bondgenoten, vieren dat als een onverwinning. Dat is het misschien ook wel : hun doelstelling, de totale oorlog, kwam alvast weer wat dichter bij. Met aan de ene kant Israel en al wie daarmee wordt vereenzelvigd – zoals blijkt uit de mislukte aanslagen in Duitsland hoort ook dat land daar nu bij, o ironie van de geschiedenis. Aan de andere kant de militante Islam en al wie daarmee wordt vereenzelvigd – voor velen ook Mohammed-met-de-pet die al jaren in Europa woont.

Er komt een vredesmacht. België zou daaraan meedoen. Zou daaraan moeten meedoen : het leger werd hervormd in functie van dit soort operaties, dus moet het daar ook maar klaar voor zijn. Maar natuurlijk brengt een gewapende macht, hoe groot ook, nooit échte vrede. Daarvoor zal een duurzame oplossing van het “Palestijnse vraagstuk” nodig zijn. Die ook door de extremisten van de twee kanten moet worden aanvaard. Door Netanyahu en Ahmadinejad. Goedschiks of kwaadschiks, maar wel definitief.

Deze kort maar bloedige oorlog heeft het er niet gemakkelijker op gemaakt. Dat had Israel vooral kunnen weten. De tijd van snelle operaties om een tegenstander op enkele dagen tijd het zwijgen op te leggen (de Blitzkrieg, voor wie het zo wil noemen) is voorbij. Voor de burgerbevolkingen van deze wereld (de overgrote meerderheid van de zeven miljard aardenaars) is dat slecht nieuws, want zo loopt het aantal slachtoffers snel op.

Altijd iemands vader, altijd iemands kind…