Tom Bevers

De Europese Unie krijgt een nieuw verdrag : het Hervormingsverdrag, dat wellicht door het leven zal gaan als het Verdrag van Lissabon. Zo werd besloten door de staatshoofden en regeringsleiders van de Unie, die overigens bijeenkwamen in dezelfde zaal waar ik één week geleden nog zat voor de informele EMCO-vergadering !

Het nieuwe verdrag verdient geen schoonheidsprijs : het hangt met meer haken en ogen aan elkaar dan de gemiddelde Belgische staatshervorming en het is dus ook alleen maar te slikken met een aantal lepels suiker. Natuurlijk had de EU-Grondwet gewoon aangenomen moeten worden, maar het gebrek aan moed van veel politici en de kortzichtigheid van nogal wat kiezers (ondermeer in Nederland en Frankrijk) deden haar de das om. Het is de verdienste van Angela Merkel, in de eerste plaats, om de Unie terug uit het slop te halen en op het goede spoor te zetten. Met hulp van de no-nonsense benadering van Gordon Browne en Nicolas Sarkozy, van de regeringscrisis in Polen en van de altijd zeer handig manoeuvrerende Portugezen.

Het Verdrag is er, en dat is de voornaamste verdienste ervan. Wellicht komen er deze keer minder referenda aan te pas, en is er dus minder risico dat het verdrag alsog wordt getorpedeerd – in België wordt de ondertekening ervan mogelijk zelfs nog een “lopende zaa” ! Hopelijk maakt het Hervormigsverdrag de EU-27 wat efficiënter en kan het spoor van verdieping en verbreding opnieuw worden ingeslagen. Tot aan een volgend verdrag, want ik vrees dat de houdbaarheidsdatum binnen een jaar of 7 à 8 toch wel weer overschreden zal zijn.

Al Gore heeft de Nobelprijs voor de vrede gewonnen (dat deze voorspelbare, maar toch leuke cartoon opleverde). Zoals altijd levert dat discussie op over de vraag of de prijs wel verdiend is, deze keer vooral vanuit rechtse, klimaatskeptische hoek. Ik vind de prijs méér dan verdiend : de klimaatverandering dreigt, bovenop alle andere ellende, de conflicten binnen en tussen nogal wat staten nog maar eens te verergeren. De strijd tegen de klimaatverandering is dus een essentiële preventieve vredesstrategie. Bovendien is het een zeer mooie persoonlijke revanche voor de politicus Al Gore, de houten klaas die het van inhoud moet hebben. Ik voel een zeker verwantschap (zonder me natuurlijk op het niveau van de vice-president van de VS te willen plaatsen, zelfs niet op dat van zijn enkels).

Gore maakte ook bekend dat hij bij zijn beslissing blijft om geen kandidaat te zijn voor het presidentschap. Verstandig besluit, want de Nobelprijs blijkt voor Democraten bijna gemakkelijker haalbaar dan het Witte Huis (zie ook Jimmy Carter). Al geloof ik rotsvast in de kansen voor én de noodzaak van presidentskandidate Hillary Clinton. Haar verkiezing zou overigens zowel voor de vrede in de wereld als voor het klimaat een goede zaak zijn.

8 oktober, één jaar later. Ik zit terug in Lissabon, dat laat wat afstand toe. Maar de verkiezingsdag van vorig jaar blijft toch een heel mooie herinnering.

De Belgische regerings(non)formatie is hier natuurlijk ook een belangrijk gespreksonderwerp. Tussen Belgen uit beide landsdelen of (deel)staten, maar ook met buitenlanders. Ik zal mijn analyse hier nog eens moeten uitschrijven, denk ik.

Ondertussen werd Schotland uit het WK rugby geknikkerd door Argentinië, en mag ook Fiji de verre thuisreis aanvatten. Zuid-Afrika blijft zo in het favorietenlijstje staan.

En nu ga ik de warme Portugese avondzon opzoeken…

Ik heb de gewoonte om hier te melden dat ik mij in het buitenland bevindt (of bevonden heb). Nu zit ik in Lissabon, waar het weer de zomer viert die we hier niet echt hebben gezien. Ik ben hier voor een conferentie over “flexicurity”. Echt lang zal het niet meer duren of de geïnformeerde EU-burger zal het woord leren kennen. Zodat er tegen betoogd kan worden, zoals in Portugal. Zoals elk goed nieuw Engels woord is de term overigens bedacht in Nederland…

Lissabon is de stad die haar naam gaf aan de Lissabonstrategie, “for growth and jobs” zoals die sinds de komst van Europees Commissievoorzitter wordt betiteld. Ik heb de naam ook geleend voor het hoofdstuk over werk en economie uit ons verkiezingsprogramma “van Namen naar Lissabon”. De stad staat daarmee symbool voor de hoop op een Europa met een sterke diensten- en kenniseconomie, met een werkzaamheidsgraad van 70% en een nieuw sociaal model, gebaseerd op “flexicurity”. Een mooie stad om hoop uit te drukken, waarin veel gebouwd wordt, met een groot potentieel maar waar ook nog héél veel werk aan is. Zoals aan een krachtig, open en divers Europa van Shannon tot Ankara.

Als het buiten 38° in de schaduw is, is een hotelkamer met airconditioning al bij al een stuk aantrekkelijker dan de straten van de Hongaarse hoofdstad. Bovendien heb ik gisteren al de lokale cinemazaal bezocht, maar de meeste films worden hier in het Hongaars gedubd, wat ik niet meteen uitnodigend vind. Ik heb dan voor “La Môme” over Edith Piaf gekozen, maar die viel wat tegen : mooie beelden, maar een onnodig warrige structuur en soms behoorlijke gaten in het scenario. Maar gelet op de buitentemperaturen : “je ne regrette rien…”.

Dan maar bij de televisie aanbeland. Gek genoeg is er hier ’s morgens overigens een shoppingkanaal in de ether (dat een kanaal deelt met Eurosport) dat eentalig in het Nederlands uitzendt. Ik vraag me af of dat veel klanten oplevert. Verder wordt ook op tv alles in het Hongaars omgezet, wat maakt dat ik vijf minuten lang naar een zeer surrealistische versie van ‘Allo ‘Allo heb gekeken. Nu, er zijn ook voldoende buitenlandse zenders. En waar komt een argeloze kijker dan onvermijdelijk uit : bij de Tour . Ondanks mijn heilige voornemens om niet te kijken heb ik dus toch een (overigens zeer mooie) Tourrit gekeken. En zit er nu alweer niet anders op dan toch een beetje te volgen wat er gebeurt. Al probeer ik een zeker skepticisme te bewaren : uiteindelijk zal degene die het geel ook na de aankomst in Parijs wil behouden wellicht naast een goede sportbestuurder en verzorger vooral een goede advocaat nodig hebben. Maar als ik dan toch zou mogen kiezen, dan mag van mij Contador op het hoogste schavotje staan.

Omdat een Hongaarse conferentie meer informatie wil over de dienstencheques, ben ik sinds enkele dagen in Boedapest beland. Een heel mooie stad, zeer Midden-Europees met hints naar de Balkan, maar de hittegolf alhier maakt ze nu niet echt geschikt om uitgebreid te verkennen. Gelukkig heb ik een aantal jaren geleden al eens de kans gekregen om de stad te bekijken, zodat ik me nu kan concentreren op enkele zaken die ik echt nog wilde zien. Zo weet ik nu dat het Nationaal Museum het verhaal van de Hongaarse geschiedenis zeer mooi in beeld brengt, en de tijdelijke tentoonstelling over de Mongolen (die Hongarije onder de voet liepen in de 13e eeuw) was daarbij een erg waardevolle aanvulling. En het park met de beelden uit het communistische verleden vind ik ook een aanrader, ook al omdat het een eind buiten de stad ligt en dus ook een vaag beeld geeft van het leven op het platteland.

Opvallend : als je in “den vreemd” Nederlands hoort spreken, komt het vaak uit de mond van onze noorderburen. Maar hier hoor ik opmerkelijk vaak een Vlaamse tongval. Naar het waarom heb ik wat te raden : de gezamenlijke historische link met Oostenrijk is nu ook weer niet zo sterk.

Ik heb net de meer dan tweeduizend bladzijden van de tweedelige biografie die Ian Kershaw van Adolf Hitler maakte herlezen. Dat was ik al langer van plan, en de voorbije weken is het er ook echt van gekomen. Vooral het eerste deel vind ik nog steeds een erg meeslepend en onwaarschijnlijk verhaal : hoe een goed gestructureerde Europese staat in de 20e eeuw zich totaal in de armen kon werpen van een (uitzonderlijk) demagoog met ideeën die van bij het begin duidelijk waren en tot weinig anders dan oorlog en waanzin konden leiden. Hoe men dacht, ook, dat Hitler zijn tanden wel zou stukbijten eens hij aan de macht zou zijn.

Het is een verhaal van veel toevalligheden, van de juiste man op de juiste plaats (d.w.z. de verkeerde man op de verkeerde plaats…), van zeer veel (on)gelukkige samenlopen van omstandigheden. Maar ook een waarschuwing dat politiek zonder ethiek altijd een gevaarlijke cocktail is, en dat ideologische programma’s -vooral zoals ze bij de start van radicale bewegingen tot stand komen- ernstig moeten worden genomen, ook al worden ze om tacktische redenen later gerelativeerd. Met tenslotte de zeer dwingende conclusie dat de democratie weliswaar de slechtste van alle regeringsvormen blijft, maar dan wel met uitzondering van alle andere – zoals Churchill het terecht verwoordde.

Gisteren sprak VRT-journalist Rudi Vranckx in het Gildenhuis over de toestand in het Midden-Oosten. Een prachtig initiatief van Essen en de Derde Wereld en het gemeentebestuur.

Het werd geen afgelijnd verhaal, maar wel een geëngageerd ooggetuigenverslag van iemand die de regio bijzonder goed kent, voorbij eenvoudige vooroordelen durft kijken, op zoek gaat naar diepere achtergronden en zich het leed van de mens-in-de-oorlog oprecht aantrekt. Dat hij daarbij -berekende, maar onmiskenbare- risico’s neemt, kan ook moeilijk worden ontkend. Een absoluut topjournalist, kortom, die maakt dat de VRT over het Midden-Oosten een veel betere berichtgeving in huis heeft dan nogal wat andere media.

Toch heb ik al bij al niet echt iets nieuws geleerd. Wie hier af en toe binnenspringt, weet dat ik het Midden-Oosten vrij aandachtig volg. Of misschien was er toch een nieuwigheid : de link die Vranckx legde tussen de oorlog van vorig jaar in Libanon en een mogelijk Israelische aanval op Iran, had ik nog nergens gevonden. Dat verband overtuigt me er nog meer van dat de knoop in de eerste plaats binnen Israel ligt, en vervolgens bij de Palestijnen en de V.S.. Als Israel terug een regering zou kiezen die oprecht naar een duurzame vrede zou streven (bijvoorbeeld onder leiding van Ehud Barak), en als Hamas daar dan niet zomaar “neen” tegen zou zeggen en in het Witte Huis zou terug een democraat (M/V) zitten, dan zie ik wel mogelijkheden om de dominostenen in de andere richting te doen vallen. Maar dat zijn veel “als”-en. En wanneer daar niet aan wordt voldaan, dan zie ik het bijzonder somber in. Dan zou Vranckx wel eens gelijk kunnen krijgen dat de moord op Rabin ooit nog zal worden aanzien als de start van een zeer lang en zeer breed conflict.

Terug in Duitsland beland, voor het “Informelles Treffen des EU-Beschäftigungsausschusses” – kortweg EMCO. In Dresden. Mooie stad, zeker zo midden in de zomer… De historische Neumarkt werd de laatste jaren heropgebouwd -na het bombardement van 13 februari 1944 !- zodat er nu een gloednieuwe antieke kathedraal op prijkt. Wat wel een beetje een Efteling-effect geeft. Toch meer dan de moeite waard.

Maar ik wilde het eigenlijk over EMCO zelf hebben. Ik vind het boeiend hoe vergaderingen, afhankelijk van samenstelling en spelregels, tot besluitvorming komen. EMCO is op dat vlak een zeer interessant studie-object. De vergadering bestaat uit 28 delegaties (27 EU-Lidstaten en de Commissie) en beslist in principe in consensus. Theoretisch kan er wel gestemd worden, maar dat gebeurt niet. Als er gestemd zou worden, gebeurt dat met een gewone meerderheid, en die wetenschap is wel latent aanwezig in de vergadering.

Maar daaruit de conclusie trekken dat iedereen een gelijk gewicht heeft, is wat voorbarig. In de eerste plaats omdat EMCO de instellingen van de Europese Raad adviseert, en daar heeft ieder land een verschillend stemgewicht. Of zelfs een vetorecht. Ook los daarvan weegt de mening van Frankrijk sterker dan die van Malta, gewoon op basis van de grootte van het land. Al zijn er daarop ook weer corrigerende factoren : een actieve, deskundige delegatie krijgt een hoger soortelijk gewicht. De nieuwe Lidstaten wegen alsnog wat minder zwaar. Wie voorzitter is van de Unie of het binnenkort wordt, krijgt extra invloed. Landen zonder regering of in een soort interregnum (zoals Frankrijk nu) moeten dan weer wat inleveren.

Er spelen nog wat extra factoren. De voorzitter komt uit één van de Lidstaten, maar werkt in de eerste plaats naar een consensus toe. Toch speelt diens achtergrond natuurlijk wel een rol, ondermeer bij de agendasetting of in het net doen overhellen van een bepaalde keuze. Dan is er nog de Commissie : die heeft een eigen positie maar werkt ook in het “algemeen belang”. Ze kan sterk of zwak zijn, afhankelijk van de vertegenwoordigers en van de bevoegde commissaris – of van de Commissievoorzitter. De ene ziet ze al graag wat actiever dan de andere, en soms wekt ze een “één tegen allen”-reactie op. En ze kan veel meer middelen in de EMCO-werking investeren dan de gemiddelde Lidstaat. Bovendien heeft ze een historisch gegroeid recht op het “laatste woord” in vergaderingen, wat niet onbelangrijk is.

Dat EMCO er soms meer dan een volle dag over doet om een “opinion” van twee bladzijden te schrijven, is in die omstandigheden al bij al niet zo verwonderlijk. In de meeste gevallen is daar dan al een vergadering aan voorafgegaan waarin iedereen de eigen mening geeft, en waaruit dan vervolgens een ontwerptekst wordt gebrouwen. Waarna de “wording” van de tekst een half uur discussie kan opleveren over de vraag of een bepaald fenomeen nu al dan niet moet worden “addressed”, “reviewed”, “considered” “taken into consideration”. Waarbij een laatste factor een rol speelt : er wordt in het Engels gewerkt, zodat de Engelstaligen soms puur op linguïstische gronden kunnen argumenteren. Of soms ook verbaasd de discussie moeten aanhoren (de Britse naast wie ik zat vermoedde dat de vier termen hiervoor in het synoniemenwoordenboek allemaal naast elkaar staan – en suggereerde binnensmonds “abolished” als meest gepaste “synoniem”). Ondertussen zitten een aantal delegaties zich af te vragen wat dat dan vertaald in hun eigen taal zal geven.

Het heeft even geduurd om door te krijgen hoe je in dat soort setting de besluitvorming kan beïnvloeden, alle factoren incalculerend. Ik wordt overigens veelal niet geacht zelf iets te zeggen. Wie dus denkt mij ooit in de gemeenteraad te kunnen uitschakelen door enkele uren over één paragraaf te discussiëren, vergist zich. Als ik mag meepraten, houd ik dat desnoods nog veel langer vol…

Enkele dagen Berlijn. Werk, maar toch tijd voor een bijzonder zonnig terrasje met collega’s. Die er voor een andere conferentie moesten zijn. Europees voorzitterschp zorgt voor druk programma bij de Duitsers. Prachtige stad, enkele jaren geleden grondig bezocht. Blijft me imponeren. Gelegenheid om mijn Duits wat op te poetsen. Erg interessante “peer review” over de interactie tussen werkloosheid en sociale bijstand (leefloon) in Duitsland. Zou me ook interesseren als ik er niet voor betaald werd. ’s Avonds aan tafel met prof. Madsen over flexicurity gesproken. Zegt waarschijnlijk niet veel, maar is toch zo’n beetje als “met Einstein over relativiteitstheorie gesproken”. Al is flexicurity nog wel van een andere orde, natuurlijk. Overigens ook over veldrijden gehad met Europese Commissie. Het moet niet altijd werken zijn. Daarom ook enkele uurtjes tussen vergadering en vliegtuig opgevuld met bezoekje aan Zoo. Was er bij vorige bezoek niet van gekomen. Mooie Zoo. IJsbeertje Knut niet gezien. De ouders die hem niet wilden wel. Waren duidelijk aan nieuwe baby aan het denken.

“Ich möchte ein Eisbär sein im kalten Polar, dann müßte ich nicht mehr schrei´n, alles wär so klar.” Neen, toch maar niet. Ik hou meer van de zomer. Zelfs in april. Het klimaat mag natuurlijk niet veranderen. Maar dit weer mag gerust tot september aanhouden…