Kiespijn
26 mei wordt een slechte dag voor onze democratie. Dat weet ik nu al. Er zijn die dag namelijk Euvladerale verkiezingen. Maar er is helemaal geen Euvladeraal parlement. Toch wordt tussen politici en in de media een druk Euvladeraal debat gevoerd, en gaan heel wat kiezers wellicht volgens hun Euvladerale voorkeur stemmen. Drie keer geel, drie keer groen of drie keer oranje, en daarmee is de kous af. Wie die samenvallende verkiezingen heeft bedacht, moet alsnog aan de schandpaal worden genageld.
Er worden meestal twee drogredenen aangehaald voor dit misbaksel. In de eerste plaats zou het eenvoudiger zijn om “symmetrische meerderheden” te maken en om dan tussen verschillende regeringen samen te werken. Wel, dát is een succes gebleken : de voorbije jaren zat zowat elke partij wel ergens in een regering, maar samenwerking is er niet van gekomen. In een volwassen democratie wordt er overigens wel samengewerkt tussen beleidsniveaus, los van politieke meerderheden. Zie de EU, maar ook de VS en zelfs het Verenigd Koninkrijk. Tot daar drogreden één. De tweede is nog erger : de kiezer gaat niet graag zo dikwijls stemmen. En daarom laten we hem of haar stemmen voor een “brij” van bevoegdheden en personen. Bij de sp.a trekken Caroline Gennez en Yasmine Kherbache de lijsten in de kieskring Antwerpen. Weet u zonder spieken wie de Vlaamse lijst trekt en wie de federale ? Zo ja, dan bent u wellicht sp.a-lid en doet u de oefening best over met een andere partij. Dat is geen verwijt aan beide dames, uiteraard. Maar hoe kunnen we verwachten dat de kiezers een vaag idee hebben over welk niveau wat doet als we de verkiezingen maar “voor hun gemak” laten samenvallen ? Hoe kunnen we verwachten dat ze bijvoorbeeld een oordeel kunnen vellen over het beleid van de ministers van milieu als partijen niet eens de moeite doen om uit te leggen wat die ministers op het ene niveau doen en wat op het andere ? Hoe kan je je een oordeel vellen over confederalisme of herfederalisering als alle bevoegdheden sowieso als “homogeen” aan de kiezer worden voorgesteld ? Gaat de kiezer niet graag stemmen ? OK, schaf de stemplicht dan af. Of maak het voor mijn part één keer op twee verplicht om te gaan stemmen. Maar denk toch niet dat het zal helpen om de inzet van de verkiezingen zélf tot een onontwarbaar kluwen te herleiden.
De echte reden van die samenvallende verkiezingen is natuurlijk de controledrang van de partijhoofdkwartieren, die politiek personeel zo flexibel mogelijk willen kunnen inzetten. Na 26 mei is er geen haan die ernaar zal kraaien als Gennez of Kherbache minister worden op het andere niveau dan ze verkozen zijn (want wie weet dat dan nog) of als er een Europese lijsttrekker alsnog op een ministerzetel belandt.
De slachtoffers hiervan ? De gemeenteraadsverkiezingen, want door samen te vallen met de provincieraadsverkiezingen (die wegens de overbodigheid van de provincieraden een soort nationale opiniepeiling zijn) wordt het gemeentelijke partijlandschap onnodig in een nationaal keurslijf geduwd. Maar een veel groter slachtoffer zijn natuurlijk de Europese verkiezingen. Ik weet ook wel dat het iets te idealistisch is om te denken dat de kiezer zich bij de keuze voor die verkiezingen eerder laat leiden door de verschillen tussen de EPP, S&D, ALDE, ECR en Groen/EVA, zoals de de fracties in het Europees Parlement heten, dan die tussen CD&V, sp.a, Open Vld, N-VA en Groen. Maar met afzonderlijke Europese verkiezingen zou het tenminste -afzonderlijk- over de thema’s gaan die in het Europees Parlement aan bod komen. En zou er misschien enige kans zijn dat de Vlaamse kiezer uitgelegd zou krijgen dat de verkiezingen ook tussen onder meer Manfred Weber, Frans Timmermans en Margarete Vestager gaan. Dat dat nu niet lukt ligt, toegegeven, ook een beetje aan de EU zelf : het voorstel om naast de nationale ook pan-Europese lijsten in te voeren, vooral gesteund door de Franse president Macron, haalde het niet (binnen vijf jaar lijkt het me bijna onvermijdelijk – hopelijk wordt de tussentijd gebruikt om het juist vorm te geven). Maar nu is het natuurlijk wel heel erg.
Samenvallende verkiezingen… ze zouden bij wet verboden moeten worden. Minstens zes maanden tussentijd. Nu zal ik dan maar proberen om de “klik” te maken in de tussentijd die de stemcomputer zal voorzien. Hopelijk is het niet de allernieuwste versie…
