Tom Bevers

Ik heb nog niets geschreven over de gemeenteraad van vorige week. De tweede zitting deze maand. Om op die manier aan een totaal van tien zittingen te komen. Voor mij had dat niet gehoeven : dat minimum aantal zittingen is er om de oppositie te beschermen tegen een schepencollege dat geen verantwoording wenst af te leggen voor haar beleid. Twee raden op twee weken dragen daar alvast niet noodzakelijk toe bij.

Niet dat de raad op zich niet belangrijk was. Die ging namelijk over het budget. De burgemeester had beslist om in dat kader Fidel Castro naar de kroon te steken en bijna een uur lang een overzicht te geven van het gevoerde “beleid”. Dat was leerzaam, ook al omdat een waslijst van kleine en grote, genomen en te nemen, maatregelen duidelijk maakte dat er niet meteen een lijn zit in dat “beleid”. Vandaar de aanhalingstekens. En voor mij als raadslid was de opsomming ook wel gewoon interessant omdat we dat nergens meer op papier vinden in deze tijden van “BBC” : een overzicht van wat er wel en niet gebeurt in de gemeente. Wie bedacht had dat die “Beleids- en Beheerscyclus” de transparantie zou vergroten, had duidelijk nooit op de oppositiebanken van een gemeenteraad gezeten.

Mijn kritiek op het budget hebben we grotendeels in een persbericht verwerkt. Niet dat ik echt veel persaandacht verwacht, want om één of andere reden is elke kritiek op het beleid van een regering altijd nieuws, en kritiek op beleid in een gemeente zo goed als nooit. Dat hangt niet samen met wie er waar in een meerderheid zit, overigens. Het is blijkbaar een algemene regel.

Dat het “BBC”-systeem voor de gemeentelijke boekhouding ondertussen enkele jaren bestaat, had toch ook wel een voordeel. Zowel de burgemeester als ikzelf deden de vaststelling dat we nu terug kunnen vergelijken en evoluties zien, en ook kunnen kunnen onderscheiden wat de feiten zijn en wat alleen te wijten is aan een andere manier van voorstellen. Dat maakte dat we bijna voor het eerste in deze legislatuur opnieuw een debat hadden over het niveau van de belastingen in onze gemeente. Dat is namelijk onnodig hoog. Natuurlijk sprak het schepencollege dat tegen, maar echt weerleggen konden ze onze argumenten niet. Tenzij dan met de “schuldafbouw”, een al even theoretisch concept als de vroegere “goudberg”, het reservefonds waar we het in het verleden vaak over hadden. Nochtans is het zonneklaar dat zonder een ander financieel beleid in de volgende legislatuur een échte goudberg gaat ontstaan : de gemeente gaat dan een netto belegger worden van belastinggelden. De opmaak van het financieel meerjarenplan voor de volgende legislatuur wordt een boeiende oefening. Waarbij deze schipper alvast liever niet aan de wal zou staan…

Als het in de New York Times staat, en het gaat niet over New York, dan overstijgt het onderwerp van het artikel wellicht het lokale belang. Dat lijkt me een zinvolle vuistregel. Toch hadden we het op de gemeenteraad eigenlijk vooral hierover.

We moesten beslissen of Essen voor de opsplitsing van één van de energie-intercommunales zou stemmen, en ermee konden instemmen dat één van de delen vervolgens in de andere intercommunale zou opgaan. En ook aan de kant van de overnemer moesten we met de operatie instemmen. Want de gemeente Essen is mede-eigenaar van beide intercommunales. Het ging over een complexe miljoenenoperatie, die het energielandschap in Vlaanderen moet vereenvoudigen – of daar toch moet aan bijdragen. Voor alle zekerheid kreeg ik in de namiddag nog een telefoontje vanuit Eandis, één van de twee koepels van energienetbeheerders (de koepels zijn ook in fusie, overigens).

Frans Schrauwen stelde dat niemand in de raad echt wist wat er zou worden goedgekeurd. Dat had ik zelf niet durven zeggen, want ik ging ervan uit dat hij het zelf als enige wel wist. Dus had hij gelijk. Ik ben op tijd in de Essense politiek gestapt om de evolutie nog te zien, maar Frans kent er elk detail van : van een eigen gemeentelijke elektriciteitsregie zijn we beland in een mondiaal verhaal. Als lokaal mandataris hebben we daar geen zinvolle rol in te spelen. De Vlaamse en federale overheid hadden ons een jaar of twintig geleden dan ook moeten verlossen van bevoegdheden -eigenlijk veel meer zakelijke belangen- die niet meer bij de gemeenten thuishoren. Waarom dat niet gebeurd is, legt de New York Times uit…

We zijn als gemeentelijke mandatarissen verslaafd geraakt aan de dividenden die we krijgen. De hoge elektriciteitsprijzen omvatten eigenlijk een verkapte gemeentebelasting, en we willen niet graag aan de burger uitleggen dat we de belastingen verhogen om de elektriciteitsprijs te laten dalen (ook al is dat véél sociaal rechtvaardiger). Ook aan de mandaten zijn we gehecht, want die compenseren voor de te lage vergoedingen voor burgemeesters en schepenen in kleinere gemeenten. In die mandaten wordt nu flink gesnoeid (hoera) zonder het probleem ten gronde aan te pakken (diepe zucht).

Zoals ik hier al meer heb aangehaald : één gemeente kan er niet uitstappen – zelfs de stad Antwerpen niet, dus zijn de verwijten aan het adres van Koen Kennis wat mij betreft misplaatst. Maar de parlementen en regeringen kunnen wel schoon schip maken. In één keer en doortastend. En de bevoegdheden leggen waar ze thuishoren. Het heimwee naar de Gemeentelijke Elektriciteitsdienst volstaat voor ons.

Maar neen dus, we moesten een beslissing nemen. De gemeenteraad keurde de operatie unaniem goed, maar in andere gemeenten gebeurde dat niet. Aangezien die keuze even irrationeel is als de onze, is het niet evident om hen te bekritiseren. De operatie kaderde in een (per definitie halfbakken) poging om het energielandschap te rationaliseren, dus zal het wel jammer zijn dat ze niet kan doorgaan. Maar veel tranen kan ik er niet om laten. Er is namelijk maar één zinvol uitgangspunt : “Van onze energiebelangen, verlos ons Heer !”

Als oppositiepoliticus kan je alleen de ruimte invullen die het bestuur je geeft. Soms geeft het die goedschiks, uit bekommernis om open te besturen of om een draagvlak te creëren. Soms gaat het om ruimte die wordt afgedwongen : tegenstand in de samenleving of ongenoegen dat een uitlaapklep nodig heeft, verdeeldheid binnen de bestuursmeerderheid, een beleid dat zodanig rammelt dat er gaten vallen (praktische of juridisch)… Maar wat het bestuur niet wil, kan je vanuit de oppositie niet realiseren. Dat is niet eens eigen aan het democratische proces : ook de oppositie in pakweg China of Rusland kan soms meer of minder doen, afhankelijk van de ruimte die door de machthebbers wordt gegeven.

De calimeromentaliteit van sommige Essense bestuurders, die beleidsprojecten die ze niet gerealiseerd krijgen soms op de rekening van de oppositie willen schrijven, zou dan ook vooral lachwekkend zijn, als ze niet af en toe tot “fake news” zou leiden. Maar daar wil ik het eigenlijk niet over hebben. Want wat wél eigen is aan de democratie is dat de oppositie enkele rechten heeft waar niet op kan afgedongen worden. Dat zijn geen rechten om het beleid mee te bepalen. Zelfs het recht om de agenda te zetten berust grotendeels bij de meerderheid. Maar het recht op informatie én het spreekrecht kan ons niet zomaar afgenomen worden. Pogingen om die rechten in te perken zijn dan ook echte “aanslagen op de democratie”.

In de gemeenteraad kregen we van Brigitte Van Aert (CD&V) het verwijt dat we onze vragen en opmerkingen over de turnhal niet in de commissie maar op de raad hadden gemaakt. De meerderheidspartijen roepen de commissies samen en bepalen de agenda (onze commissievoorzitterschappen uit de vorige legislatuur hebben ze afgenomen om daar zeker van te zijn). Ze roepen ook zelf de gemeenteraad samen. Zij bepalen tegen wanneer welk dossier wordt voorbereid, en hoe en wanneer het wordt voorgesteld. Wij kunnen enkel reageren. Als er dan ook nog geprobeerd wordt om te bepalen hoe en wanneer wij dat spreekrecht zouden moeten uitoefenen, dan is dat voor mij meer dan een brug te ver.

De meerderheid mag gerust bepalen op welk moment en waarover ze gelijk wil krijgen. Maar laat het toch maar aan ons over om te kiezen wanneer we willen aantonen dat we gelijk hebben…