Brussel deelt de titel van EU-hoofdstad voor zes maanden met Bratislava. Slovakije zit immers de Raad van de EU voor. Dus bracht ik enkele dagen door in die kleine maar charmante stad, waar de informele EPSCO-ministerraad doorging. Ik was nog nooit in Slovakije geweest, en het bezoek brengt mijn score qua “bezochte EU-landen” op 27/28. Jammer genoeg brengt de “Brexit” mij alvast niet dichter bij de perfecte score, daarvoor ben ik al iets te vaak over het Kanaal (eigenlijk vooral onder het Kanaal) gereisd. Maar de Schotten kunnen anderzijds het probleem ook niet verergeren, want Edinburgh en zelfs het meer van Loch Ness zijn al lang afgevinkt op de “bucket list”…

Die Brexit hing uiteraard als een schaduw over de raad, de eerste in ons domein na het referendum. De eerste ook na de “omnishambles” in het Verenigd Koninkrijk, waaruit Theresa May sneller dan verwacht naar voren trad om het premierschap op zich te nemen, en vervolgens de Brexiteers te straffen door ze de verantwoordelijkheid te geven om hun beloften waar te maken. Zodat er nu een minister van buitenlandse zaken is die door zijn Franse collega een “leugenaar” werd genoemd (terecht, overigens) en een minister van buitenlandse handel die zelfs ná zijn benoeming verklaarde dat zijn land de EU-markt zal inruilen voor een markt die tien keer zo groot is – dat is 2,5 keer de totale wereldmarkt dan. De Britse vertegenwoordiger haalde aan zelf niet voor de Brexit te hebben gestemd, maar een Brits standpunt over wat de Commissie wel of niet zou moeten doen klinkt nu toch wel erg bizar.

Wisten we veel dat een nog zwaardere schaduw boven het hoofd hing… Op donderdagavond werd de wereld opgeschrikt door de aanslag in Nice. Hopelijk wordt zoiets nooit “gewoon”, maar het valt moeilijk te ontkennen dat er een soort vast reactiepatroon ontstaat. Dag twee van de vergadering begon met een minuut stilte. Ik ben ook mijn tussenkomst nadien begonnen met enkele zinnen over de aanslag. Al besef ik dat zoiets onvermijdelijk hol moet klinken, zelfs wat wereldvreemd. Het is ook niet echt evident om verder te gaan dan wat standaardformuleringen. En uiteindelijk past alleen dezelfde vastberadenheid dan bij de vorige gelegenheid. Liberté, Egalité, Fraternité is wat Europa definieert, en dat zullen ze niet temmen – om te refereren naar de twee nationale feestdagen die in dezelfde week gevierd werden. Maar het blijft verdomd moeilijk. Ik begrijp erg goed de mensen die naast bloemen voor de slachtoffers in Nice ook stenen of afval voor de dader neerlegden.

’s Anderendaags, na de vergadering, brak een tweede nacht van “Breaking News” aan. Het Turkse leger probeerde een staatsgreep te plegen. Ofwel was die echt niet goed genoeg voorbereid, ofwel is Turkije door het oog van de naald gekropen. Ofwel is het allemaal in scène gezet geweest. Dat leek even een logische verklaring, maar bij nader inzien voldoet het niet. President Erdogan heeft vervolgens van de situatie gebruik gemaakt om de eigen macht te versterken. Daarmee heeft hij Turkije zonder enige discussie echt weggeleid van het pad van de liberale democratie, waar leiders verkozen worden en vrijheden gerespecteerd – ook vrijheden die de verkozen leiders niet aanstaan.

Op Twitter en in de pers ontstond was discussie over de vraag of een militaire staatsgreep die erop gericht is om die liberale democratie te herstellen niet legitiem kan zijn. In theorie misschien wel, maar in de praktijk lijkt het me te veel een vrijbrief voor militaire machthebbers die ook geen democraten blijken. De Turkse oppositie, de VS en de EU deden er dan ook goed aan om de staatsgreep te veroordelen. Maar een even strakke veroordeling van de maatregelen die Erdogan nadien heeft genomen dringt zich op. Wie op een week tijd duizenden militairen, rechters, ambtenaren… kan identificeren als staatsvijandig had die lijst natuurlijk al lang klaarliggen. En als die inderdaad allemaal hadden meegewerkt, dan had de staatsgreep moeten lukken. Een bewijs uit het ongerijmde heeft zoiets…

En zo moet ik nu formeel mijn mening herzien. Ik heb altijd gevonden dat Turkije in de EU thuishoort. Dat geldt niet meer zolang de AKP aan de macht is en de democratie niet volledig is hersteld. In de NAVO houd ik hen dan weer liefst wel aan boord.

Zo werd de trip naar Bratislava vooral bewogen door wat er elders gebeurde. Kom je er ooit toch eens, vergeet dan niet om de “blauwe kerk” te bezoeken. Als de smurfen te kerke gaan, dan is het ongetwijfeld daar !