Schotland -en het hele Verenigd Koninkrijk- maken zich op voor het referendum waarin de keuze voor of tegen de Schotse onafhankelijkheid moet worden gemaakt. Het past om in de eerste plaats te wijzen op de kracht van de Schotse en Britse democratie : beide regeringen sloten netjes een akkoord over de voorwaarden en organisatie van het referendum, en zorgden voor een -gegeven de inzet- erg zuivere en waardige campagne. Prime Minister David Cameron en First Minister Alex Salmond verdienen daarvoor allebei zeer veel krediet, en alles laat ook uitschijnen dat ze zich donderdagavond netjes bij het resultaat zullen neerleggen. Al zal er nadien nog een moeilijke onderhandeling volgen, als Schotland “Yes” kiest.

Twee van de belangrijkste potentiële knelpunten zijn de munt en het EU-lidmaatschap. Hoewel de leidende kracht in de onafhankelijkheidsbeweging, de SNP, lang de euro verdedigde, kiest ze nu voor het behoud van het Britse pond. Waarop de Britse regering (en oppositie) terecht stellen dat dit niet zomaar een automatisme kan zijn. Gezien de omvang van de Schotse financiële sector lijkt het me ook logisch dat ze niet onvoorwaardelijk in zo’n scenario zou meestappen. De Schotse staat zou wellicht een stevig “stabiliteitspact” moeten ondertekenen met de Britse regering. Op middellange termijn lijkt de euro me eigenlijk een betere keuze. Maar misschien wacht Salmond wel gewoon tot hij met de neus op de feiten wordt gedrukt en blijkt het opgeven van het Pond een “pasmunt” om andere verdelingskwesties te regelen.

Zoals het EU-lidmaatschap. Eigenlijk zou het referendum naast de vraag “Moet Schotland onafhankelijk worden” ook de vraag “Moet Schotland onafhankelijk worden als het VK uit de EU stapt” moeten stellen. Dat zou een stevige stok achter de deur creëren, omdat heel veel “nee-stemmers” absoluut de EU niet willen verlaten. Mocht het ja-kamp het wel halen, dan verwacht ik een veel pragmatischer opstelling van de Europese Unie dan tot vandaag het geval is : het lijkt mij in het belang van de EU om de continuïteit te garanderen, en Schotland de hele procedure van een toetredingsverdrag te besparen. Al weet je nooit welk land daar een stokje voor zou kunnen steken.

Het nee-kamp, marketinggewijs redelijk briljant “Better Together” genoemd, wordt niet geleid door Cameron, maar door de voormalige Labourminister Alistair Darling. Gezien de politieke verhoudingen in Schotland ongetwijfeld een verstandige keuze. Hoewel de eindspurt moeilijk loopt, vind ik het een bijzonder sterke campagne, die er ondanks het zeer onnatuurlijke bondgenootschap tussen de Britse partijen die elkaar dagdagelijks in het parlement in Westminster bestrijden vrij goed in slaagt om de gaten in het Yes-verhaal te exploiteren en om een eigentijdse case voor “Britain” te maken. Dat neemt niet weg dat de dynamiek die van het ja-kamp uitgaat duidelijk sterker is. Salmond vermijdde ook allerlei valkuilen door een inclusieve campagne te voeren en zich niet tegen Engeland op te stellen. Hij heeft ook intrinsiek een Bovendien krijgt hij de steun van mogelijk de bekendste Schot ter wereld. Maar de initiële achterstand en de schrik voor het onbekende zouden hem uiteindelijk de das kunnen omdoen. Ook al omdat “ja” veel definitiever is dan “nee”, dat altijd een “nog niet” kan blijken.

Wat er donderdag ook gebeurt, Schotland, het VK en Europa zullen nooit meer hetzelfde zijn. Boeiend.