Het is een typisch dilemma voor partijen die na jaren in de oppositie aan de macht komen. Enkele van de beleidsvoorstellen die ze al jaren koesteren, hun “kroonjuwelen” komen in een bestuursakkoord terecht. Maar bij de uitvoering stribbelen de coalitiepartners wat tegen, en allerlei “wetten en praktische bezwaren” blijken in de weg te staan. Wat op papier de ideale aanpak leek, blijkt op het terrein ook nadelen te hebben. Uiteindelijk is de keuze die tussen het opgeven van het kroonjuweel -dat veel van zijn glans heeft verloren maar waar wel de jarenlange strijd aan vastkleeft- en de coalitie zodanig onder druk zetten dat het er toch komt, of de stekker eruittrekken. Vaak wordt het de eerste uitkomst, en met een waterig afkooksel van het kroonjuweel kan de pijn wat worden verzacht.

Het overkwam D66 in de Nederlandse regeringscoalitie met CDA en VVD in 1999, toen het correctief referendum sneuvelde in de “Nacht van Wiegel”. Het overkomt de Essense sp.a nu met hun jarenlang gekoesterde voorstel voor een “grondbank” : een gemeentelijk fonds dat via het kopen en verkopen van gronden de immobiliënmarkt kan sturen. In het nieuwe woonbeleidsplan -dat technisch goed onderbouwd is maar waarvan het beleidsdeel wat mij betreft veel te licht uitvalt- is er alleen nog sprake van een gemeentelijk beheer van gronden en gelden die min of meer toevallig in gemeentebezit komen. In de commissie woonbeleid gaf de burgemeester ook toe dat het niet zou toelaten de markt kwantitatief te beïnvloeden; misschien wel om kwalitatief bij te sturen. Op zich misschien niet slecht, maar die aanpak verdient de naam “grondbank” niet.

Nu geef ik eerlijk toe dat ik zelf ooit ook enthousiaster ben geweest voor het grondbank-concept dan vandaag. De daadwerkelijke realisatie ervan vergt een stevige eenmalige financiële injectie. Nu kan de gemeente Essen het zich volgens mij permitteren om pakweg 3 miljoen EUR hierin te investeren, maar volgens de rekenwijze van de meerderheid kan dat niet. En natuurlijk vraagt het een organisatie en expertise die er (nu) niet is. Bovendien is het de vraag of een krachtig gebruik van regulerende instrumenten (waar overigens de wil op vandaag bij het schepencollege toe ontbreekt) voor een overheid niet efficiënter is dan zelf de markt te gaan bespelen. Ook al omdat wat volgens mij absoluut vermeden moet worden de én/én-aanpak is : de privémarkt ongebreideld laten bouwen, en daarnaast veel sociale woonprojecten opzetten. Daarmee raakt Essen immers in snel tempo gebetonneerd.

Maar los van de discussie over voor- en nadelen van de grondbank op zich moet het sp.a pijn doen om dit kroonjuweel te zien sneuvelen. Wat de vraag waar de socialisten in deze meerderheid, los van de opener stijl waarmee hun mandatarissen het aanpakken, écht een inhoudelijk verschil hebben gemaakt weer iets moeilijker te beantwoorden maakt. Het is ook niet gemakkelijk, natuurlijk. En ik weet ook wel dat ze wellicht gaan antwoorden dat de beste stuurlui aan wal staan. Maar ik ben er wel van overtuigd dat er meer te halen valt uit een deelname aan het bestuur.