Tom Bevers

Het gemeentebestuur heeft net voor de zomer een tevredenheidsenquête georganiseerd. Dinsdag hebben we de resultaten daarvan besproken op de commissie bestuurszaken en communicatie, nadat het schepencollege eerder al een aantal maatregelen had bekendgemaakt die op basis van de resultaten werden genomen. Zo wordt het voorstel van sp.a en N-VA/PLE voor een avondopening van het gemeentehuis nu ook daadwerkelijk gerealiseerd. Al moeten de details nog worden vastgelegd (en “the devil is in the detail”).

De enquête was een goed initiatief, maar de conclusies worden uiteindelijk vooral getrokken op basis van de afsluitende commentaren die de ondervraagden aan hun formulier konden toevoegen. En dan wordt het soms wat twijfelachtig : ik vind ook dat het zwembad verouderd is, maar het is niet omdat een stuk of vijf mensen dat op hun formulier invullen dat het gevoel noodzakelijkerwijs bij de hele bevolking leeft. Uit de gesloten vragen leren we eigenlijk alleen dat de Essenaren over het algemeen tevreden zijn over de gemeentelijke dienstverlening. Dat is nuttige informatie, en het gemeentepersoneel verdient er een pluim voor.

Maar met een wat meer gesofisticeerde vraagstelling hadden we meer kunnen leren. Bovendien zou er met een iets ander opzet ook over gewaakt kunnen worden dat het feit dat niet iedereen een enquête invult de resultaten niet te sterk vertekent. Ik vind het daarom jammer dat de bevraging niet vooraf werd voorgelegd aan de commissie, en niet alleen omdat het me nu eenmaal nuttig lijkt dat een gemeente die toevallig een raadslid heeft dat ook lid is van de Hoge Raad voor de Statistiek die persoon bij het uitwerken van een bevraging betrekt.

De resultaten die nu werden bekomen bieden in elk geval veel kansen om de volgende keer nog meer te leren.

Wie probeert om de samenleving te veranderen doet aan politiek. Daarvoor zijn verschillende instrumenten beschikbaar : lezersbrieven, actiecomités, deelnemen aan hoorzittingen, lid worden van adviesraden… Ook via politieke partijen kan je proberen je visie op de maatschappij kracht bij te zetten en er delen van te realiseren.

Een politiek mandaat is één zo’n instrument om aan politiek te doen. Een sterk instrument, maar het heeft ook nadelen. Het vergt wat kennis en kunde om het te kunnen inzetten : er zijn op alle niveaus mandatarissen (van minister tot OCMW-raadslid) die ondanks een mandaat er niet in slagen om iets te realiseren of zelfs om hun punt te maken. Het kost ook veel tijd, die je zelf niet altijd controleert. Je moet er nogal wat procedureverplichtingen bij nemen : formele goedkeuringen, waar je inhoudelijk maar weinig kanten mee uitkan. Om al die redenen kan je snel de indruk krijgen dat je een verschil maakt, maar dat is niet altijd zo.

Bovendien betekent een mandaat meestal dat je op een relatief breed terrein actief moet zijn. Als je één of enkele thema’s heel belangrijk vindt, is een actiecomité of een drukkingsgroep vaak een efficiëntere manier om je tijd te besteden. In een mandaat vertegenwoordig je tenslotte ook mensen : je kiezers, je achterban. Je moet met hun mening en hun belangen rekening houden, en wat je zelf denkt komt daar niet noodzakelijk altijd mee overeen.

Laat er geen misverstand over bestaan : ik ben zelf heel graag gemeenteraadslid en vind het een erg zinvol en boeiend engagement. Maar ik merk soms dat mensen met het idee rondlopen dat een mandaat de uitgelezen, of zelfs enige, manier is om aan (partij)politiek te doen. Dat is lang niet altijd en voor iedereen zo. Ik heb zelf zaken kunnen realiseren vanuit een adviesraad, en ook vanuit het afdelingsbestuur van een politieke partij : dat Essen een speelpleinwerking heeft, maar ook dat de gemeentebelastingen in 1997 gedaald zijn, was (mee) het resultaat van die inzet.

Ook vandaag zie ik dat mensen met een goed idee vanuit ons kartelbestuur, vanuit activiteiten in andere partijen, via de Cultuurraad of de Sportraad, of af en toe zelfs via een brief of meldingskaart aan het gemeentebestuur de agenda mee bepalen zonder daar zelf uren tijd in te moeten steken of dossiers van naaldje tot draadje uit te zoeken. Weten wat je wil, en de instrumenten die je in handen heb goed gebruiken, levert op die manier meer op dan op een mandaat zitten wachten, of eens je het hebt bereikt tevreden en zelfingenomen in je “zetel” te gaan zitten.

Tenzij je het mandaat niet echt nastreeft om aan politiek te doen, natuurlijk. Maar waarvoor dan wel ?

Het is een typisch dilemma voor partijen die na jaren in de oppositie aan de macht komen. Enkele van de beleidsvoorstellen die ze al jaren koesteren, hun “kroonjuwelen” komen in een bestuursakkoord terecht. Maar bij de uitvoering stribbelen de coalitiepartners wat tegen, en allerlei “wetten en praktische bezwaren” blijken in de weg te staan. Wat op papier de ideale aanpak leek, blijkt op het terrein ook nadelen te hebben. Uiteindelijk is de keuze die tussen het opgeven van het kroonjuweel -dat veel van zijn glans heeft verloren maar waar wel de jarenlange strijd aan vastkleeft- en de coalitie zodanig onder druk zetten dat het er toch komt, of de stekker eruittrekken. Vaak wordt het de eerste uitkomst, en met een waterig afkooksel van het kroonjuweel kan de pijn wat worden verzacht.

Het overkwam D66 in de Nederlandse regeringscoalitie met CDA en VVD in 1999, toen het correctief referendum sneuvelde in de “Nacht van Wiegel”. Het overkomt de Essense sp.a nu met hun jarenlang gekoesterde voorstel voor een “grondbank” : een gemeentelijk fonds dat via het kopen en verkopen van gronden de immobiliënmarkt kan sturen. In het nieuwe woonbeleidsplan -dat technisch goed onderbouwd is maar waarvan het beleidsdeel wat mij betreft veel te licht uitvalt- is er alleen nog sprake van een gemeentelijk beheer van gronden en gelden die min of meer toevallig in gemeentebezit komen. In de commissie woonbeleid gaf de burgemeester ook toe dat het niet zou toelaten de markt kwantitatief te beïnvloeden; misschien wel om kwalitatief bij te sturen. Op zich misschien niet slecht, maar die aanpak verdient de naam “grondbank” niet.

Nu geef ik eerlijk toe dat ik zelf ooit ook enthousiaster ben geweest voor het grondbank-concept dan vandaag. De daadwerkelijke realisatie ervan vergt een stevige eenmalige financiële injectie. Nu kan de gemeente Essen het zich volgens mij permitteren om pakweg 3 miljoen EUR hierin te investeren, maar volgens de rekenwijze van de meerderheid kan dat niet. En natuurlijk vraagt het een organisatie en expertise die er (nu) niet is. Bovendien is het de vraag of een krachtig gebruik van regulerende instrumenten (waar overigens de wil op vandaag bij het schepencollege toe ontbreekt) voor een overheid niet efficiënter is dan zelf de markt te gaan bespelen. Ook al omdat wat volgens mij absoluut vermeden moet worden de én/én-aanpak is : de privémarkt ongebreideld laten bouwen, en daarnaast veel sociale woonprojecten opzetten. Daarmee raakt Essen immers in snel tempo gebetonneerd.

Maar los van de discussie over voor- en nadelen van de grondbank op zich moet het sp.a pijn doen om dit kroonjuweel te zien sneuvelen. Wat de vraag waar de socialisten in deze meerderheid, los van de opener stijl waarmee hun mandatarissen het aanpakken, écht een inhoudelijk verschil hebben gemaakt weer iets moeilijker te beantwoorden maakt. Het is ook niet gemakkelijk, natuurlijk. En ik weet ook wel dat ze wellicht gaan antwoorden dat de beste stuurlui aan wal staan. Maar ik ben er wel van overtuigd dat er meer te halen valt uit een deelname aan het bestuur.

Het Belgische EU-voorzitterschap heeft me de voorbije maand behoorlijk opgeslokt. Twee conferenties, en tussendoor een reeks vergaderingen die bijzonder boeiend maar wel tijdrovend waren. Door de “green jobs” conferentie die we in Terhulpen organiseerden heb ik ook de gemeenteraad gemist. Dat ik diezelfde middag op het tv-journaal ben geweest, maakt dat natuurlijk niet goed. Al had de raad wel een lichte agenda. En vond ik de combinatie vice-premier / Europees commissaris / ik wel een goede keuze van de VRT-Nieuwsdienst…

Daardoor zijn een aantal commentaren die ik hier had kunnen of willen schrijven natuurlijk blijven liggen. Ik ga dat een beetje goedmaken met enkele korte bedenkingen…

Op 25 september organiseerden we met N-VA/PLE een opleiding “ruimtelijke ordening”. Ik vind het heel belangrijk dat we binnen onze lokale werking investeren in vorming. Ik heb in elk geval een aantal zaken bijgeleerd, in een materie die me van nature iets minder ligt maar wel essentieel is voor de toekomst van onze gemeente.

Op 2 oktober heeft Groen! zijn tweejaarlijkse “Keesje Mohammed”-prijs uitgereikt aan de mensen van PAT (Pleegouders Actie Tsjernobyl). Een terechte prijs voor de mensen die al vele jaren in de zomer een aantal Wit-Russische kinderen een mooie vakantie bezorgen. En natuurlijk symbolisch mooi voor de groenen, omdat zo de band kan worden gelegd tussen kernenergie en internationale solidariteit. De uitreiking werd zoals steeds een gezellige avond (met als hoogtepunt de onovertroffen groene tombola), waar we ook met drie gemeenteraadsleden van N-VA/PLE bij waren. Inhoudelijk en strategisch verschillen we soms van mening met Groen!, maar dat houdt ons niet tegen om vaak samen op te trekken. Wellicht geholpen door de vaststelling dat onze partijculturen ook wel bij elkaar passen.

Op 8 oktober was het één jaar geleden dat Gino Veraart overleed. Na een jaar is de leegte die hij achterliet in de Essense politiek nog lang niet opgevuld. Enkele cruciale debatten over de toekomst van onze gemeente zijn niet meer hetzelfde zonder hem, en het beleid dat eruit voortvloeit mist zijn energie.

Vandaag legt de Nederlandse regering de eed af. Het CDA heeft volgens mij een grote vergissing gemaakt door mee te doen met het minderheidskabinet met de VVD, ondersteund door Geert Wilders. Voor ongeveer 1/3 van de Nederlandse CDA’ers bleek te gelden dat zij vinden dat christen-democraten wel principes hebben. Voor de anderen bleek het machtsinstinct sterker. De nieuwe regering staat voor precies het verkeerde beleid : sociaal-economisch worden de nodige hervormingen in de koelkast gestopt, daarnaast wordt vooral de verdeeldheid in de samenleving benadrukt. Ook de rechts-liberale VVD laat overigens zien dat zij vooral rechts is, en veel minder liberaal. Niet zo verrassend dat een aantal prominenten de oversteek naar D66 hebben gemaakt.

Met het nieuwe kabinet-Rutte wint Nederland overigens wel overtuigend de Derby der Lage Landen. Van een nieuwe Belgische federale regering is nog lang geen sprake. De N-VA heeft er vorige week “de stekker uitgetrokken”. Terecht, want de Franstalige bereidheid om de cruciale knopen in de financiële architectuur van dit land door te hakken bleek al te klein. Al is er niet echt een alternatief is, zodat De Wever nu zelf moet proberen de patiënt te reanimeren die hij had afgeschreven. Ondertussen wordt er langs Franstalige kant steeds meer gesproken van hun plan B, dat neerkomt op een Waals-Brusselse staat (al dan niet als opstap naar Frankrijk). In de “ontboezemingen” die vorige week in La Libre verschenen stond daarover een interessant stukje : er sprak een lichte frustratie uit de vaststelling dat De Wever niet gewoon opstaat en de Vlaamse onafhankelijkheid uitroept. Om dan echt te kunnen onderhandelen en de Vlamingen voor het blok te zetten. In de hoop dat ofwel een partij als CD&V bijdraait, ofwel Vlaanderen (of wat er na referenda rond de taalgrens van overschiet) tot een soort internationale paria maakt.

Kijk, zo dom is De Wever volgens mij dus niet. Ik geloof ook niet in de theorie dat de internationale gemeenschap ooit de onafhankelijkheid gaat erkennen van een staat (in caus Vlaanderen) die daar zelf niet om gevraagd heeft, gewoon “omdat er met die mensen niet meer te werken valt”. Wie eenzijdig België wil opheffen –of de mogelijkheid daartoe wil openen–, moet een parlement vinden dat zichzelf soeverein verklaart. Wat mij betreft, en dat heb ik in 2007 al tegen enkele mensen gezegd, moet de Franse gemeenschapsraad dat dan maar doen, als ze er echt genoeg van hebben. Maar zo ver zie ik het niet komen : zodra de PS beseft dat De Wever zich niet gaat laten vangen, en dat CD&V vooralsnog niet klaar staat om een bocht van 180% te maken, is een redelijk akkoord volgens mij niet zo ver meer verwijderd. Kerstmis ?

Tenslotte nog even over het Kanaal kijken : de Britse Conservatief-Liberale regering heeft de wittebroodsweken ondertussen achter de rug, en de coalitie blijkt stevig genoeg. Dat er bij de LibDems af en toe gemord wordt, is onvermijdelijk en wordt in de hand gewerkt door de minder gunstige peilingen. Maar uiteindelijk heeft de partij volgens mij op lange termijn baat bij deze machtsdeelname, die een deel van haar programma verwezenlijkt én hen als bestuurders op de kaart zet. De Labour-oppositie koos vorige week voor de verkeerde van de Miliband-broers (Ed, en dus niet David) als leider, wat mij betreft iets te ver links van het centrum waar Labour het verschil moet maken. Maar hem onderschatten zou ook niet meteen verstandig zijn. Een goed bestuur heeft een goede oppositie nodig, en daar kan Milliband wellicht wel voor instaan.