Boris Dittrich is afgetreden als fractievoorzitter van het Nederlandse D66. Dat heeft te maken met de koers die zijn partij de voorbije weken volgde, want in Nederland treden fractievoorzitters wél om politieke redenen af. Als enige regeringspartij was D66 gekant tegen het sturen van Nederlandse troepen naar de Afghaanse provincie Uruzgan. Het dreigde met een regeringscrisis, maar haalde ook daarmee geen gelijk. En besloot vervolgens om in de regering te blijven.

D66 maakte in 2002 een moeilijke, maar terechte keuze door als links-liberale partij in het grotendeels rechts-conservatieve kabinet Balkenende II te stappen. Wie als kleine partij de kans krijgt om fundamenteel het regeringsbeleid kan beïnvloeden (en binnen de grenzen van de eigen grondbeginselen blijft), moet die kans grijpen. Maar de situatie zorgt wel voor veel druk, die eerder vice-premier Thom De Graaf (dankzij een vreemd manoeuvre van oppositiepartij PvdA) al fataal werd. En nu ook Dittrich, die nochtans min of meer de ideologische grondslag voor de kabinetsdeelname leverde en zijn partij losmaakte van een aantal fetisj-dossiers (de “kroonjuwelen”) die te zwaar wogen op de manier van politiek bedrijven.

Fundamenteel heeft het opstappen te maken met een situatie waarin kleine partijen vrijwel automatisch terechtkomen wanneer ze in een regering (en bij uitbreiding een schepencollege) zitten : om de eigen invloed te maximaliseren, moet er soms gedreigd worden met opstappen. Die dreiging moet zo geloofwaardig mogelijk zijn. Maar als het dossier dan toch verkeerd uitdraait, is het belangrijk om toch níet op te stappen. Om zo in de gewijzigde omstandigheden opnieuw de eigen invloed te maximaliseren, en daar is het partijen toch om te doen. Maar om die dubbele logica naar de leden en de kiezers uit te leggen, is uiteraard heel moeilijk. Het overkwam de VU met de “derde fase van de staatshervorming” en Agalev in de “Nepal-crisis”, toen Magda Aelvoet moest vertrekken. Na het Brussel-Halle-Vilvoordedebacle hield de N-VA het hoofd dan weer wel koel (in een iets gemakkelijker setting omdat ze niet in de federale regering zat). Om het mechanisme ook tegenover de politieke tegenstanders geloofwaardig te maken, moet er tenslotte af en toe echter wel degelijk worden opgestapt (zie de VU in 1991, ook al rond wapenleveringen). Dilemma’s genoeg…

Enige lichtpunt is dat Dittrich opgevolgd wordt door Lousewies van der Laan, die in staat moet zijn om in de voetsporen van haar voorgangers te stappen.